‘Twee dorpen in oorlogstijd’ gaat over de dorpen Jutphaas en Vreeswijk, in de buurt van Utrecht, tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze twee dorpen bestaan tegenwoordig niet meer, maar zijn samengegaan en kennen wij nu als Nieuwegein. Nadat Nederland veroverd was in mei 1940 bleven beide dorpen bezet tot aan de bevrijding op 7 mei 1945.

De uitvoerigst beschreven gebeurtenis in het boek vindt ook plaats op 7 mei, de bevrijding in Jutphaas was echter geen feestelijke gebeurtenis. In het machtsvacuüm dat ontstond in de tijd tussen de Duitse overgave en vóór de komst van de geallieerde troepen, voltrok zich een drama. De Binnenlandse Strijdkrachten hadden dan ook de opdracht gekregen dat zij geen Duitse soldaten mochten ontwapenen. Wanneer een dronken Duitser provocerende bewegingen maakt in Jutphaas, gaan twee verzetsmannen eropaf en ontstaat er een vuurgevecht. Zes mensen komen om het leven, enkele uren voordat Jutphaas bevrijd zou worden. Wat een heugelijke gebeurtenis zou moeten zijn, krijgt ineens een bittere nasmaak.

Verschillende mensen passeren de revue in het boek en zij vertellen over wat zij, hun familie of kennissen beleefd hebben tijdens de oorlog. Dagboeken, kranten en andere documenten worden gebruikt om inzicht te geven in gebeurtenissen die plaatsvonden in of rondom de twee dorpen.

Zoals uit de titel al blijkt, gaat het om herinneringen van inwoners of mensen die in een van de twee dorpen verbleven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Echter kunnen menselijke herinneringen gekleurd of vertekend zijn door de tijd of om hun eigen rol uit te vergroten. Het zijn kwesties of gebeurtenissen die mensen zich willen herinneren, zoals bijzondere verhalen vanuit het verzet of zaken waarbij mensen de bezetters te slim af waren. Echter, het geheugen is selectief en dat is ook het geval in dit boek, omdat er een selectie is gemaakt uit het beschikbare materiaal. Duidelijk is dat het gaat om de persoonlijke verhalen en anekdotes uit oorlogstijd. In het boek gaat het niet zo zeer over mensen die zich eventueel bij de NSB hadden aangesloten of die Duitse sympathieën hadden. Ze zullen er ongetwijfeld zijn geweest, hoewel zij een minderheid vormden.

Het boek is duidelijk bedoeld voor een lokaal publiek. Een kaart of iets meer uitleg over de dorpen Jutphaas en Vreeswijk zou voor de buitenstaanders handig zijn geweest. Enerzijds is het de kracht van het boek dat herkenbare plekken voor lokale bewoners duidelijk terugkomen. Het nadeel is anderzijds dat het soms voor buitenstaanders niet altijd duidelijk is waar of wanneer handelingen zich afspelen. Het boek is zeer specialistisch, wat op sommige momenten ten koste gaat van de grotere samenhang. Zo wordt er gesproken over een bedrijf dat voor de oorlog kunsttanden importeerde uit Groot-Brittannië en de VS, maar deze echter zelf ging produceren. Dat is inderdaad bijzonder, maar het levert ook vragen op: wat maakt dit zo bijzonder? Waar werden deze kunsttanden van gemaakt en waar werden de materialen verkregen?

Het boek is een verrijking voor de lokale geschiedschrijving en de auteur Renée Blom is erin geslaagd verhalen te verzamelen en te bundelen die anders misschien verloren zouden zijn gegaan. Voor iedereen die meer wil weten over deze twee dorpen in oorlogstijd is het boek een aanrader!