"My Lvov" is een memoire van de Joodse Janina Hescheles. Hierin vertelt ze over de Duitse bezetting van de Poolse en tegenwoordig Oekraïense stad Lviv die op 30 juni 1941 begon, het leven in het joodse getto, het Jüdische Arbeitslager (kort: Julag) en het concentratie- en vernietigingskamp Janovska. Het boekje eindigt in 1943, kort na Janina’s bevrijding. Ondanks dood en verderf legt het verhaal vooral de hoop, moed en daadkracht van de Joodse slachtoffers bloot. "My Lvov" geeft hiermee een waardevolle psychologische dimensie aan onze historische kennis van de Holocaust.

Op 22 juni 1941 begonnen de Sovjets, die de stad september 1939 hadden bezet, zich terug te trekken uit Lviv. Slechts acht dagen later namen de Duitsers de stad in. De situatie veranderde grondig en Joden waren er niet langer welkom. Voor Janina’s vader was de ernst van de situatie direct duidelijk. "Het is aan jou om onafhankelijk te zijn. Let niet op wat anderen doen. Het is aan jou om dapper te zijn. Ga." Dit waren zijn woorden aan zijn enige en geliefde dochter. Zou Janina haar vader daarna nog terugzien?

Vlak na het afscheid van haar vader werd ze getuige van de eerste pogrom op de Joden. Janina beschrijft hoe Lviv veranderde en het Julag gebouwd werd. Ze is vooral heel nauwkeurig in haar beschrijving van de grote Aktion van augustus 1942. Zowel Janina als haar moeder werden gevangen genomen. Ondanks de woorden van haar vader moest ze huilen. Haar moeder probeerde haar gerust te stellen: "Als ze ons doodschieten, zal ik je ogen bedekken". Voor Janina waren deze woorden niet erg geruststellend. Haar grootste angst was namelijk om levend begraven te worden.

Nauwkeurig is ook Janina’s omschrijving van haar ervaring bij de Deutsche Ausrüstungswerke (DAW) en haar overplaatsing naar het Frauenlager (vrouwenkamp). Dagelijks zag ze de stapel met dode lichamen groeien om vervolgens bedwelmd te worden door de geur van de lijken die verbrand werden op het strand van Piaski, het strand waar ze zo’n mooie herinneringen aan had. Ze kon de dood ruiken, maar bang was ze niet meer. Betekende dit ook dat ze haar lot zomaar zou accepteren? Absoluut niet.

Toch twijfelde ze soms aan God. Zo ook tijdens Jom Kipoer, en ze besloot ondanks de vastenperiode te eten. Maar het was niet alleen het eten dat haar in leven hield. Het waren de gedichten van twee medegevangenen, die haar ongetwijfeld herinnerden aan de gedichten die zij zelf zo nu en dan reciteerde. Janina’s gedichten werden gehoord door medegevangenen die contacten hadden met het verzet. Hierdoor wist ze contacten te leggen met mensen die haar wilden bevrijden. Het feit dat ze bij haar ontsnapping geholpen werd, was dan ook geen toeval.

Reeds op jonge leeftijd – ze was slechts tien jaar oud – werd Janina gedwongen om te kiezen tussen overleven en dood. Twee jaar later, in 1943, vlak nadat ze met hulp van het ondergrondse verzet ontsnapt was uit kamp Janovska, schreef ze haar jongste ervaringen op een persoonlijke maar overzichtelijke wijze neer. De gebeurtenissen in het getto en het kamp waren op dat moment nog fris in haar geheugen gegrift. Anderhalf jaar lang, van oktober 1943 tot de dag van de bevrijding, werden Janina’s schrijfsels bij elkaar verzameld en onafhankelijk van de auteur verborgen door leden van het ondergrondse verzet.

Meerdere levens werden hiermee op het spel gezet en ook Janina wist dat ze in een gevaarlijke situatie verkeerde. Toch was ze meer dan bereid om dit risico te nemen. Ze was immers niet alleen getuige geweest van de wreedheid van de bezetter, maar ook van de slachtoffers die zich tot het laatste uur hadden verzet. Volgens Janina had deze instelling niets met heroïsme te maken, maar met de loutere wil om te overleven. Uit Janina’s memoire blijkt dat haar opvoeding hier ongetwijfeld een rol in moet hebben gespeeld.

Janina’s gedichten zijn een onmisbaar onderdeel in deze memoire en zijn aan het einde van het boekje toegevoegd. Ze zijn indrukwekkend, toch rijmen ze zelden. Natuurlijk was Janina niet het enige kind-slachtoffer dat over de gruwelen van de Holocaust schreef. Toch is er een wezenlijk verschil met de verslagen van vele andere kinderen. De meeste werden na de oorlog opgeschreven, terwijl Janina haar herinneringen en gedichten neerpende toen het gevaar nog niet was geweken. Het boekje ademt deze sfeer.

Janina’s beschrijving van persoonlijke gebeurtenissen getuigt van een buitengewone volwassenheid. Reeds uit de eerste bladzijden blijkt dat ze destijds veel meer van de situatie begreep dan wat men van een twaalfjarig kind zou verwachten. Het boekje is bijgevolg informatief en meeslepend tegelijk. Het mag dan wel klein van formaat zijn: het is groots in zijn soort. Ik raad iedereen met een algemene interesse in de Holocaust aan om "My Lvov" te lezen.