De veertien portretten van vrouwen, onder wie vijf verzetsstrijdsters uit de Tweede Wereldoorlog, die journaliste en historica Simone Jacobs voor haar bundel "Palet van verzet - Moedige vrouwen toen en nu" uitgebreid interviewde, vormen samen een bont palet van verhalen over vrouwen die in al hun verscheidenheid één ding gemeen hebben: ze willen een verschil maken. En ze maken een verschil, aldus Jacobs in de inleiding van haar fraai vormgegeven boek. Jacobs, directeur van Stichting Aletta, een jonge organisatie die zich in de geest van Aletta Jacobs (verre familie van de auteur) inzet voor verbetering van de positie van vrouwen, belooft de lezer niets teveel.

Neem bijvoorbeeld de 41-jarige Shirin Musa, de oprichtster van Femmes for Freedom (FFF). Deze gelovige sjiitische moslima (Hazara) – ze draagt uit volle overtuiging een hoofddoek (‘het past bij me’) – strijdt eveneens uit volle overtuiging voor gelijke rechten voor mannen en vrouwen en voor een wereld waarin iedereen kan zijn wie hij of zij wil: hetero, homo, gelovig, ongelovig. Zij ondervindt daarbij niet alleen weerstand van rigide moslims, die vinden dat je je aan de religieuze regels dient te houden, maar krijgt ook prominente feministen over zich heen. Die verwijten haar rechts-extremisme, omdat ze het waagt om met ‘islamofoben’ als Frits Bolkestein en leden van Leefbaar Rotterdam in gesprek te gaan. Shirin zet haar strijd echter onverdroten voort: ‘Ik hoop op een wereld waarin mannen en vrouwen volledig aan elkaar gelijk zijn. (…) Een wereld waarin iedereen kan geloven wat men wil geloven en volledig over zichzelf kan beschikken.’

Die droom verschilt niet wezenlijk van die van een andere geportretteerde: Ebru Umar (1970), een in de ogen van velen ‘boze’ columniste die naar eigen zeggen tot haar laatste snik de vrijheid van meningsuiting zal blijven verdedigen. Maar waar Shirin Musa benadrukt dat Nederlandse moslims met hetzelfde alledaagse bestaan worstelen als ieder ander en tegelijkertijd de evidente misstanden binnen de islam scherp aan de kaak stelt, is Umar overtuigd van het failliet van de multiculturele samenleving en verzet ze zich tegen ‘de’ islam, moslimvrouwen met een hoofddoek en teveel tolerantie tegenover moslimminderheden. ‘Een hoofddoek staat symbool voor de onderwerping aan de man, onderwerping aan de regels van een godsdienst die vloekt met de normen en waarden van het Vrije Westen, van Nederland. Het dragen van een hoofddoek is geenszins een vrije keuze’, aldus Ebru Umar. Shirin Musa bewijst het tegendeel.

Juist dat verschil in visie op de samenleving tussen Shirin Musa en Ebru Umar en de variatie van gekozen vrouwen maakt "Palet van verzet" een interessant boek en we blijven gelukkig verschoond van clichés over eensgezind vrouwelijk verzet. De portretten van de negen naoorlogse vrouwen: van mensenrechtenadvocate Liesbeth Zegveld, oorlogsfotografe Marielle van Uitert, Hedy ‘d Ancona, Farah Karimi van Oxfam Novib, de voorzitster van het COC Tanja Ineke, beeldend kunstenaar Iris Kensmil en ex-prostituee Metje Blaak, laten zien hoe belangrijk het is dat er steeds weer moedige vrouwen opstaan tegen het in de Nederlandse samenleving nog altijd bestaande hokjesdenken, tegen "vrouwonvriendelijke" praktijken en tegen maatschappelijk onrecht.

Dat de heldendaden van verzetsvrouwen uit de Tweede Wereldoorlog daarbij een grote inspiratiebron kunnen zijn blijkt wel uit de mooie gesprekken met pilotenhelpster van het eerste uur Joke Folmer (1923), Betty Polak (1919), Mia Lelivelt (1925), Freddie Oversteegen (1925) en Selma Velleman (1922). Zulke verhalen kunnen niet genoeg verteld worden. Uit woede over onrecht riskeerden zij hun leven, dat sommigen ternauwernood wisten te behouden. Anderen lieten zich door het immense leed van de oorlog niet klein krijgen. Zoals de onverschrokken Betty Polak (1919), een Joodse vrouw die in de oorlog met haar echtgenoot op diverse onderduikadressen verblijft, verzet pleegt, eind 1944 gearresteerd wordt en ondanks haar ontreddering over de executie van haar man en het verlies van haar zus, ouders, schoonouders, grootouders, nichten en neven na de oorlog carrière maakt bij het ministerie van Landbouw in Den Haag – een mannenwereld pur sang. De verdachtmakingen die haar als Joodse overlevende in het naoorlogse Nederland ten deel vallen (‘Waarom is zij nooit gepakt en in een kamp gestopt?’) krijgen geen vat op haar. Nooit boos worden is haar motto, ‘want dan kun je je hersens niet gebruiken.’ Niettemin is de oorlog geen moment uit haar gedachten geweest. In lezingen in de VS, Nederland, Israël en Duitsland hield ze de herinnering aan vervolging en genocide levend en waarschuwde ze tegen onverdraagzaamheid en het gevaar van generalisaties. Uitgerekend Duitse vrienden hebben haar behoed voor ongenuanceerd denken en discriminatie, benadrukt ze.

Deze en vele andere bespiegelingen die Simone Jacobs levendig optekent, maken "Palet van verzet" (met een mooie inleiding door Dineke Stam van Intercultural Museum and Heritage Projects) een aanrader voor iedereen, die op haar (én zeker ook zijn) eigen wijze het verschil wil maken.