Dat er in de dagen na de bevrijding vrouwen publiekelijk werden kaalgeschoren omdat ze zich in de oorlog met Duitsers hadden ingelaten, is algemeen bekend. Maar waarom dit precies gebeurde en hoe het precies tot stand kwam, daar is nog maar weinig over opgeschreven. Rianne Oosterom wijdde haar scriptie aan de zogenaamde moffenmeiden en ook enkele anderen verdiepten zich voor hun afstuderen in dit onderwerp. En begin deze eeuw verscheen het boek ‘Wie geschoren wordt moet stilzitten’ van Monika Diederichs.

"Hoe het zover kon komen dat mensen massaal de straat op gingen om deze vrouwen kaal te scheren, wat een straf was die niet in het wetboek stond, onderzoek ik in dit boek", schrijft Oosterom in haar voorwoord. Een eensluidend antwoord op die vraag is niet te geven, zo blijkt uit het boek.

Om te beginnen was er al geen sprake van een uniforme groep vrouwen. Sommigen hadden een relatie met een Duitse soldaat, anderen waren pro-Duits of NSB’er. Maar er waren ook vrouwen van wie een stuk minder duidelijk was waarom ze nou zo ‘fout’ waren geweest, en of ze dat stempel überhaupt wel verdienden. In ‘Moffenmeiden’ wordt meer dan één geval beschreven van vrouwen die op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren en die dat moesten bekopen met een niet bepaald soepele knipbeurt, eventueel aangevuld met het besmeuren van hun hoofden.

Ook de manier waarop het kaalscheren tot stand kwam, verschilde per plaats en moment. De dagen nadat een stad of dorp werd bevrijd verliepen vaak chaotisch, om niet te zeggen anarchistisch. Wie het nu voor het zeggen had was niet altijd duidelijk, en wat die partij of persoon dan te zeggen had evenmin. Waar in de ene stad het kaalscheren van de moffenmeiden grondig was voorbereid door de autoriteiten, zijn er ook voorbeelden waar het ritueel min of meer ad hoc plaatsvond. Ook de houding van de Binnenlandse Strijdkrachten, omstanders en moffenmeiden zelf verschilt van geval tot geval, net als de nasleep ervan.

Op de wraak die werd genomen op de moffenmeiden, hadden de knippers en omstanders in veel gevallen jarenlang kunnen broeden. In de eerste dagen na de bevrijding kwam dat tot een uitbarsting, al ging de storm daarna al snel weer liggen. Vervolgens werd het hele gebeuren maar zo snel mogelijk vergeten. Alleen al daarom is het goed dat Oosterom dit boek geschreven heeft. Voor de vrouwen in kwestie was het namelijk niet te vergeten.

Dat ‘Moffenmeiden’ een goed boek is geworden, is naast de interessante inhoud te danken aan een aantal zaken. Oosterom heeft gekozen voor een gevarieerde opzet, bestaande uit losse verhalen over hetzelfde onderwerp en desondanks goed voorzien van context, zodat er een duidelijk geheel ontstaat. Het boek is bovendien vlot geschreven en daardoor prettig leesbaar, wat juist bij zwaardere onderwerpen een extra kwaliteit is.