In 1938, anderhalf jaar voor zijn pensionering, werd kapitein-ter-zee Pieter Koenraad (1890-1968) uitgezonden naar Nederlands Indië. Hij zou zesenhalf jaar langer dienen dan oorspronkelijk de bedoeling was. Als commandant van de Koninklijke Marine in Soerabaja, toentertijd de grootste en best gefaciliteerde geallieerde marinebasis in het Verre Oosten, maakte hij de strijd tegen de invallende Japanners van zeer nabij mee. Hij lunchte nog met schout-bij-nacht Karel Doorman, vlak voordat deze met zijn vlaggenschip Hr. Ms. De Ruyter in de Javazee, in de nacht van 27 op 28 februari 1942, ten onder zou gaan. Twee dagen later gelaste Koenraad de vernieling van het Marine Etablissement in Soerabaja, waar zo`n 18.000 man werkzaam was. Hij ontkwam daarna met de laatst beschikbare onderzeeboot, Hr. Ms. K XII, naar Australië vanwaar hij doorreisde naar Engeland.

In 1943 werd hij bevorderd tot schout-bij-nacht en benoemd tot marinecommandant Australië en onderbevelhebber der Nederlandse strijdkrachten in de Oost. Na de capitulatie van Japan, in augustus 1945, werd hij nog een aantal maanden aangewezen als waarnemend commandant der zeemacht in Nederlands-Indië waar hij werd geconfronteerd met het begin van de gewelddadige onafhankelijkheidstrijd van Indonesië, de zogenaamde Bersiap-periode. Vanaf de bevrijding van Nederland, in mei 1945, schreef Koenraad vele luchtpostbrieven vanuit de Oost naar familieleden aan het thuisfront. In deze brieven beschreef hij nauwkeurig zijn belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Deze brieven vormen het persoonlijke verhaal van een hooggeplaatste marineofficier, die tijdens de Tweede Wereldoorlog één van de brandpunten van de strijd tegen de Japanners meemaakte. Theo W.R. Doorman, de jongste zoon van schout-bij-nacht Karel Doorman, was nog maar een klein jongentje toen zijn vader sneuvelde tijdens de Slag in de Javazee. Hij bezorgt in "In de schaduw van de Javazee" de brieven van P. Koenraad aan de lezer en plaatst deze, door middel van toelichtingen en aanvullingen, in een bredere historische context. Toch vormen de brieven zelf het leeuwendeel van het boek en Pieter Koenraad is, volgens de omslagtekst, openhartig over persoonlijke aangelegenheden en kritisch over de rol van diverse bekende politici en militairen in de top van de vaderlandse krijgsmacht.

De tekst op de achterzijde van het boek is echter niet helemaal correct. Pieter Koenraad is inderdaad betrekkelijk openhartig over zaken die zijn persoon aangaan, maar hij geeft geen kritiek op zijn toenmalige militaire of politieke meerderen. Sterker nog, de brieven gaan eigenlijk alleen maar over persoonlijke aangelegenheden van de marineofficier. Hierbij wint hij er geen doekjes om dat hij het, afgezien van de risicovolle vlucht vanaf Java, eigenlijk helemaal niet zo slecht had tijdens het verdere verloop van de oorlog. In Australië huurde hij een huis en liet het huishoudelijke werk doen door een sergeant hofmeester en een Indisch hulpje, ook een marineman. Hij werd vaak uitgenodigd op feestjes en etentjes in het kader van het warm houden van diplomatieke betrekkingen met de bondgenoten, hij ging regelmatig golfen en maakte pleziertochtjes op zee en in de bergen. Ook snoepreisjes met marinevliegtuigen of bondgenootschappelijke toestellen, onder het mom van inspectietochtjes, stonden regelmatig op de agenda van de officier. Tijdens reizen naar de Verenigde Staten en Engeland verbleef hij op staatskosten in luxe hotels of hij logeerde op landgoederen van hooggeplaatste Amerikaanse bevelhebbers.

Uit het boek blijkt nergens dat P. Koenraad zijn leven in de waagschaal stelde tijdens de oorlog. Feitelijk is het nut van zijn functie als marinecommandant Australië zelfs een beetje discutabel want Down Under was slechts een handvol Nederlandse marineschepen gestationeerd en die stonden onder Brits of Amerikaans operationeel bevel. Theo Doorman slaat met de titel "In de schaduw van de Javazee" dan ook de spijker precies op zijn kop.

Er zijn al vele boeken geschreven over de Slag in de Javazee, de rol die de Koninklijke Marine hierin speelde en de gevolgen van de verloren strijd. "In de schaduw van de Javazee" geeft hier een interessante aanvulling op door de persoonlijke belevenissen van een vlagofficier te openbaren. Ondanks dat het luxeleventje van Pieter Koenraad een beetje wrang afsteekt bij de offers die zijn collega`s aan boord van Hr. Ms. De Ruyter, Hr. Ms. Java en Hr. Ms. Kortenaer brachten en de enorme risico`s die zijn militaire minderen jarenlang op zee liepen, is het werk van Doorman goed en pakt het heel informatief uit. Het boek staat echter wel een beetje in de schaduw van andere publicaties over de strijd van de Nederlandse zeemacht in de Oost.