Bij hun aanval op de Sovjet-Unie vonden Duitse troepen een obstakel in het door het Rode Leger bezette fort Brest in de Sovjetbezettingszone van Polen. Na het begin van operatie Barbarossa zou het nog zeven dagen duren voordat de negentiende-eeuwse Russische vestiging door de Wehrmacht veroverd was. Dat was langer dan aanvankelijk was verwacht, zeker gezien het feit dat de verdedigers compleet overrompeld werden door de aanval. Ondanks dat ze bestookt werden met zware artillerie- en luchtbombardementen en hun voorraden rap afnamen, boden de Sovjets dapper weerstand aan een Duitse overmacht. Hun strijd in het fort groeide uit tot symbool van verzet en in 1965 kreeg het fort de titel ‘Heldenfort’, een vergelijkbare eer als die van de ‘Heldensteden’, zoals Leningrad en Stalingrad.

De belegering van het fort werd in de Sovjetpropaganda vereeuwigd in de vorm van krantenartikelen, romans en theaterstukken. Daarbij werd met de waarheid nogal eens een loopje genomen, bijvoorbeeld door het beleg 32 dagen te laten duren en te verzwijgen dat een groot aantal Sovjetsoldaten zich krijgsgevangen liet nemen. Na de speelfilm "Bessmertnyy garnizon" ("Immortal Garrison"), een door Sovjetschrijver en -oorlogscorrespondent Konstantin Simonov geschreven heldenepos uit 1957, volgde in 2010 opnieuw een Russische film over de historische strijd, getiteld "Brestskaya Krepost". In Nederland werd de film uitgebracht met de Engelstalige titel "Battle for Brest-Litovsk". Aan de vooravond van de zeventigste herdenking van het beleg was het tijd voor een eerlijke weergave van de tragische geschiedenis, waarbij de heldendaden en opoffering van de verdedigers van het fort echter evenwel eer bewezen wordt.

Zowel grote helden als kleine helden spelen een rol in de film. Een letterlijk kleine held is de vijftienjarige Sashka/Alexander Akimov, die eveneens als oude man de verteller van het verhaal is. In 1941 is hij muzikant in het legerorkest van het fort. Op de vroege ochtend van de Duitse aanval is hij met zijn vriendinnetje Anya aan het vissen in de fortgracht, totdat er opeens bommen uit de lucht vallen. Plichtbewust als hij is, keert Sashka direct terug naar het fort waar hij zich met zijn door de bommenregen beschadigde tuba meldt om zijn land te dienen. Muziek houdt de Duitsers niet tegen en weet de paniekerige Sovjetsoldaten ook niet aan te moedigen, maar als boodschapper en waterdrager weet de jongen toch zijn nut te bewijzen. Anya is hij ondertussen uit het oog verloren, maar omdat hij zich ook voor haar verantwoordelijk voelt gaat hij tussen de nasmeulende puinhopen, lichamen van soldaten en brandende gebouwen op zoek naar haar. Op het einde van de film is hij inmiddels een oude man, die zijn gevallen medestrijders eer bewijst bij het in 1970 opgerichte 32 meter hoge betonnen monument voor de verdediging van het fort.

De grote helden in de film zijn de drie belangrijkste leiders van de verdediging: majoor Pyotr Mikhailovich Gavrilov, Sovjetcommissaris Efim Moiseevich Fomin en luitenant Andrey Mitrofanovich Kizhevatov. Alle drie zouden ze worden onderscheiden voor hun aandeel in de strijd, Gavrilov en Kizhevatov zelfs met de titel ‘Held van de Sovjet-Unie’. Bij afwezigheid van hogere officieren gaven ze elk leiding aan één van de drie verzetshaarden in het fort. Behalve infanterietroepen en een grensbewakingseenheid van de NKVD is in de vestiging ook een veldhospitaal gevestigd en verbleven hier ook familieleden van de soldaten. Hun aanwezigheid maakte het beleg tot een nog groter drama dan het al was. In de film zien we hoe burgers en patiënten zich angstig verschuilen in kelders, sneuvelen in kogel- en granatenregens en door de Duitsers worden gebruikt als levend schild. Zonder de aanvoer van water, munitie en medicijnen is iedereen in het fort ten dode opgeschreven. Sommigen geven zich al eerder over, maar een zeer zware door de Duitsers afgeworpen bom maakt pas echt een einde aan het Sovjetverzet. Het Rode Leger telde meer dan 2.000 doden en circa 6.800 soldaten werden krijgsgevangen genomen, tegenover een dodenaantal van 429 aan de kant van de Duitsers.

"Battle for Brest-Litovsk" geeft een grimmig beeld van het beleg van het fort Brest. Weliswaar zien we hoe groepjes militairen felle weerstand bieden ten opzichte van de vijand, maar de slechte voorbereiding op een aanval wordt ook goed in beeld gebracht. Slecht bewapende Sovjetsoldaten in slonzige uniformen sterven bij bosjes, soms zonder zelf ook maar een schot gelost te hebben. Uitgerust met tanks, een sterkere luchtmacht en bommen richt de Wehrmacht een slachting aan onder Sovjetmilitairen en -burgers. Op sommige locaties in het fort stapelen de lijken zich op. Een Duitse tank walst in een gruwelijke scene over de lichamen die in de weg liggen en in een ander fragment worden burgers die zich hebben verschuild in een kelderruimte levend verbrand door een Duitse vlammenwerper. De strijd doet denken aan de epische gevechten om kastelen en stadsmuren uit speelfilms over de Middeleeuwen. Al het wapengeweld gaat in de film echter niet ten koste van de verschrikkelijke feiten. Behalve een eerbetoon aan de dappere strijd van het Rode Leger is "Battle for Brest-Litovsk" vooral een herinnering aan de gruwelijkheid van oorlog en juist dat maakt het een overtuigende oorlogsfilm.