Het Vlaams Legioen was een militaire eenheid bestaande uit Vlaamse vrijwilligers die tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de zijde van de Duitsers tegen het Rode Leger van de Sovjet-Unie vochten aan het Oostfront. Hoeveel Vlamingen zich vrijwillig gemeld hebben is niet geheel duidelijk. In totaal zullen er tussen de tien en de twaalf duizend Vlamingen op enig moment actief aan het front geweest zijn. Van hen zouden er ruim vijfduizend hun thuisland Vlaanderen nooit meer terug zien.

Wat dreef deze Vlamingen om samen met de nazi’s de wapenen op te nemen? Hoewel elke vrijwilliger natuurlijk zijn eigen redenen had om zich te aan melden bij het Vlaamse Legioen kan men stellen dat er vijf hoofdredenen waren:

1. De uitstraling van het winnende Duitse leger. In de zomer van 1940 leken de Duitsers onoverwinnelijk en hun leger gebruikte de modernste materialen en tactieken. Het avontuur sprak vele jongeren aan.
2. Het financiële aspect. Een aspect dat zeker niet onderschat mag worden: Vlaanderen had een zware crisis beleefd met hoge werkloosheid. Indiensttreding betekende financiële zekerheid en ook voor de familieleden werd gezorgd.
3. Het Vlaams-nationalisme. Dit was één van de belangrijkste drijfveren: men zag België als een land dat niet aan de Vlaamse behoeftes tegemoet kon komen en men wenste het lot in eigen handen te nemen. Veel Vlamingen vonden dat zij door de Waalse minderheid werden gedomineerd.
4. De bewondering voor het nazisme. Het VNV, het Verdinaso en het nog fanatiekere DeVlag, de drie belangrijkste partijen binnen het Vlaams-nationalisme, namen na verloop van tijd (aspecten van) nazi-Duitsland als voorbeeld en wilden meewerken aan de uitbouw van een onafhankelijk Vlaanderen, al dan niet binnen een nieuw Europa. Sommige leden dachten een rol te kunnen spelen in het bestuur van Vlaanderen na de Duitse overwinning.
5. De Katholieke geloofsovertuiging van de vrijwilligers. Een typerend voorbeeld hiervan is het verzet tegen het atheïstisch communisme als belangrijke beweegreden om zich aan te sluiten bij het Vlaams Legioen. De angst voor het oprukkende communisme was groot. Veruit de meeste Vlamingen wilden wél de wapenen opnemen tegen de communisten, maar weigerden dat te doen tegen westerse mogendheden.

In het boek van Jonathan Trigg (vertaalt uit het Engels) worden een aantal Oostfronters voorgesteld en gevraagd naar hun geschiedenis. De zeven ‘hoofdrolspelers’ zijn Oostfronters, maar ook komt er een verpleegster aan het woord die aan het Oostfront gediend heeft.

De verhalen van de geïnterviewden zijn buitengewoon informatief en boeiend. De lezer krijgt een duidelijk beeld van de motieven en de ervaringen. De individuele historie wordt grofweg verdeeld in drie gedeeltes: vóór, tijdens en ná de oorlog. Wat doorsijpelt uit ieder verhaal zijn de frustraties, de moed en het feit dat we hier eigenlijk niet van doen hebben met keiharde nazi’s, maar met Vlamingen die het zat waren om onder het juk van de Walen te zuchten en op zoek gingen naar een mogelijkheid om Vlaanderen autonoom te maken. Men had de indruk dat de Duitsers daar wel positief tegenover stonden. Gecombineerd met de gemeenschappelijke angst/haat ten opzichte van de communisten was voor velen de keus helder: dienen in het winnende leger tegen de communisten. Na de oorlog zou de beloning dan een ‘Autonoom Vlaanderen’ zijn. Een uiterst naïeve gedachte, maar dat is een conclusie die met een hedendaagse bril op genomen is.

De frustratie van de Vlamingen (over de Waalse dominantie) was een van de redenen om dienst te nemen. Maar daarmee kwam geen einde aan de frustraties. De gemaakte afspraken, bijvoorbeeld over de benoeming van leidinggevende Vlaamse officieren, die met de Duitsers gemaakt waren werden niet nagekomen. Daarnaast werden de Vlamingen ingezet op plekken waar buitensporig hard gevochten moest worden, met gigantische verliezen tot gevolg. Ook de opname van (het restant van) het Vlaamse Legioen in de divisie Langemarck was voor velen een enorme teleurstelling.

Toch zijn de geïnterviewden trots op hetgeen zij gedaan hebben. Unaniem zeggen zij dat zij vóór Vlaanderen en tégen de communisten gevochten hebben. Met andere uitwassen van het nationaalsocialisme hadden zij niets van doen. De straffen die zij na de oorlog in België gekregen hebben vinden zij dan ook buitensporig hoog.

Het boek is overzichtelijk opgebouwd, met helaas niet veel verhelderende noten, maar wel met veel mooie foto’s van betrokkenen (achterin het boek). De verhalen van de hoofdrolspelers laten zich lezen als dramatische jongensboeken en zullen iedere Tweede Wereldoorlog-geïnteresseerde fascineren.

Het idee voor het boek is dan ook geweldig. Toch is de uitvoering aan de matige kant. Of het komt door de vertaling uit het Engels of uit het feit dat de vertaalster geen inzicht heeft in militaire aangelegenheden is niet duidelijk. Er zijn vele schrijffouten en onduidelijkheden. Zo wordt bijvoorbeeld het woord ‘geweer’ gebruikt voor zowel kanon, geweer als pistool.

Wat ook wat vreemd overkomt, is dat de titel van het boek gaat over Vlamingen, terwijl een significant gedeelte van het boek gaat over de Nederlander Jan Munk die ook bij de SS gediend heeft, maar niets met de Vlamingen van doen had.

De indruk dat er geen ‘laatste controle’ geweest is voordat het boek naar de drukker gestuurd is overheerst toch wel een beetje. En dat is heel jammer, want het onderwerp en de inhoud verdienen beter.