In augustus 1939 verrasten nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie vriend en vijand door een niet-aanvalsverdrag te tekenen. Het pact was om meerdere redenen opmerkelijk: de Sovjet-Unie had tot voor kort nog met de Britten en Fransen onderhandeld over een bondgenootschap, Berlijn en Moskou aasden op dezelfde gebieden in Midden-Europa, maar bovenal werden de twee landen gezien als elkaars gezworen ideologische vijanden. Jarenlang hadden ze elkaar bestookt in een felle propagandaoorlog. Toch zochten de twee partijen uiteindelijk toenadering in een gedeelde behoefte aan een bondgenootschap met een andere Europese grootmacht. Voor Duitsland, dat van plan was om in september 1939 Polen binnen te vallen, was een verdrag met de Sovjets noodzakelijk om een eventuele tweefrontenoorlog te voorkomen. Voor de Sovjet-Unie bood een pact met de grootste bedreiging in het Westen respijt omdat het land militair gezien nog niet klaar was voor een grootschalige oorlog. Bovendien konden beide landen waardevolle kennis, technologie en grondstoffen uitwisselen. Wat ideologie betreft benadrukten de wederzijdse onderhandelaars dat er weliswaar verschillen bestonden, maar dat beide landen ook een belangrijke waarde deelden: een felle afkeer van de westerse, kapitalistische democratieën.

De gedeelde belangen in Midden- en Oost-Europa werden door de twee landen koelbloedig besproken. In een geheime bijlage bij het pact werd de regio in invloedssferen opgedeeld. Een week na de ondertekening werden de afspraken gerealiseerd: Duitse troepen vielen op 1 september 1939 Polen binnen en op de 17e stak het Rode Leger in het oosten de Poolse grens over. Terwijl Duitsland zich vervolgens in de lente en zomer van 1940 op West-Europa richtte, werden de drie Baltische staten achtereenvolgend door de Sovjet geannexeerd – de tweede territoriale afspraak van het geheime protocol.

Het Molotov-Ribbentroppact kan met recht worden gezien als een van de directe aanleidingen tot de Tweede Wereldoorlog. De opmerkelijke totstandkoming en verstrekkende gevolgen van het verdrag voor Oost-Europa hebben in de afgelopen 75 jaar talloze schrijvers in het Engelse, Duitse, Russische en zelfs het Nederlandse taalgebied geïnspireerd tot het schrijven van boeken en artikelen. Moorhouse' Duivelspact is de recentste toevoeging aan deze inmiddels aanzienlijke collectie literatuur. Zijn bewering dat het pact "geen deel uitmaakt van onze collectieve geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog", dat "niemand het onderwerp belangrijk genoeg vindt om er een hoofdstuk aan te wijden" en dat het "terzijde is geschoven als dubieuze anomalie" is dan ook pertinente onzin en is wellicht een poging potentiële lezers ervan te overtuigen dat zijn boek onontgonnen gebied verkent. Dat is zeker niet het geval. Wel komt Moorhouse met een aantal interessante nieuwe details en legt hij andere accenten.

Moorhouse is een begiftigd verteller en weet het verloop van de Sovjet-Duitse onderhandelingen in de zomer van 1939 meeslepend onder woorden te brengen. Het is duidelijk dat Moorhouse veel primaire bronnen heeft uitgeplozen, want zijn relaas is rijkelijk gelardeerd met intrigerende citaten die vaak echt iets toevoegen. Zo bieden de aan Adolf Hitler en Joseph Stalin toegeschreven uitspraken inzicht in de overwegingen die zij in privékring hebben geuit en die vaak in schril contrast staan met het vleierige, kruiperige en krampachtige van de formele diplomatie. Moorhouse weet een complexe geschiedenis van politiek en diplomatie tot leven te brengen en dat maakt zijn werk een welkome aanvulling op de bestaande literatuur.

Moorhouse wijdt het grootste deel van zijn boek aan de gevolgen die het verdrag had voor Oost-Europa. Het opgedeelde Polen bijvoorbeeld kreeg het onder de beide bezetters zwaar te verduren. Zowel de Duitsers als de Sovjets traden wreed op tegen de Poolse elite en intelligentsia. Moorhouse besteedt echter met afstand het meeste aandacht aan de door de NKVD gepleegde misdaden, zoals de massamoord op Poolse gevangenen bij Katyn of de grootschalige deportaties van Poolse burgers naar Kazachstan. Het zou gepast zijn geweest als hij de Duitse misdaden – de jodenvervolging en de onteigening van Poolse eigendommen – even uitgebreid had behandeld. Bovendien richt Moorhouse zich enkel op Oost-Europa, terwijl het Sovjet-Duitse pact de Duitsers in staat stelde om op grote schaal joden te deporteren en misdrijven te begaan in West- en Zuid-Europa. Deze onderwerpen worden slechts terloops genoemd.

Hoewel Duivelspact dus een ietwat ongebalanceerde aanpak hanteert, staat daar tegenover dat het een aantal zeer sterke hoofdstukken bevat. De eerder genoemde onderhandelingen tussen de Duitse en Sovjetdelegaties worden geweldig beschreven, maar ook het hoofdstuk over de economische samenwerkingen tussen beide partijen is erg goed en biedt vele interessante inzichten. Moorhouse wijdt daarnaast vele pagina's aan de onderhandelingen tussen Moskou en en de Baltische staten en hoe het Rode Leger en de NKVD hier vanaf de zomer van 1940 huishielden, gebeurtenissen die doorgaans weinig belicht worden. Duivelspact is al met al een uiterst lezenswaardig boek dat getuigt van grondig onderzoek.