Een imbeciel in slonzige kleding met kwijl uit zijn mondhoek. Een stroman van de communisten of juist van de nazi’s. Het beeld van Marinus van der Lubbe, de stichter van de Rijksdagbrand op 27 februari 1933, is minder positief dan hoe de geschiedenis geoordeeld heeft over bijvoorbeeld Georg Elser en Claus von Stauffenberg, die beide een mislukte aanslag op Adolf Hitler pleegden, respectievelijk in 1939 en 1944. Als Elser of Von Stauffenberg geslaagd waren in hun doel hadden ze de geschiedenis in goede zin kunnen veranderen, terwijl Van der Lubbe met zijn brandstichting het alleen maar erger heeft gemaakt, zo is de gedachte. De brand in het Duitse parlementsgebouw in Berlijn werd door de nationaalsocialisten immers gebruikt om een noodverordening in te voeren die een einde maakte aan diverse grondrechten en leidde tot de massale vervolging van politieke tegenstanders.

Deze "simpele ziel", die zogezegd de gevolgen van zijn daad niet kon overzien, speelt een belangrijke rol in de roman "Missie Berlijn" van George Knottnerus. Eerder schreef de auteur onder meer de jeugdroman "10 mei 1940" over de Duitse invasie in Nederland. In zijn nieuwste boek gaat hij dus een paar jaar verder terug in de tijd dan de Tweede Wereldoorlog, namelijk enkele jaren voordat de uit Leiden afkomstige Marinus van der Lubbe zijn protestdaad verrichtte. De schrijver schetst een heel menselijk beeld van de historische persoon, die volgens hem helemaal niet zo naïef was als nog vaak gedacht wordt. Een harde werker, slechtziend geworden na een dubbel bedrijfsongeval, die na op zijn achttiende werkloos te zijn geworden zich hard maakte voor de rechten van de arbeider, dat is hoe Knottnerus hem beschrijft. Reizend door Europa probeerde Rinus zijn kostje bij elkaar te scharrelen door met eerlijk werk wat geld te verdienen.

Een steen door de ruit van het gebouw van het Maatschappelijk Hulpbetoon in Leiden, illegale grensoverschrijding en opstootjes tegen lokale autoriteiten, grote daden waren het niet. Vele dagen en nachten verbleef Marinus van der Lubbe achter tralies, zowel in binnen- als buitenland. Om de wereld te waarschuwen tegen het nationaalsocialisme besloot hij het Rijksdaggebouw in Berlijn in de brand te steken. Knottnerus beschrijft het als een impulsieve daad, maar wel van iemand die wist wat hij deed en een idealistisch doel voor ogen had. In zijn roman is zijn hoofdpersonage hiertoe niet aangezet door de communisten en evenmin is hij erin geluisd door de nazi’s. Een dommige, contactgestoorde jongen is hij evenmin. Hij is een gewone jongeman, die niet alleen maatschappelijk betrokken is, maar ook in de ban is van een Hongaars meisje dat hij bij een zwemwedstrijd in Calais ontmoet heeft. Deze fictieve liefdesgeschiedenis is gebaseerd op een ontmoeting die Marinus daadwerkelijk gehad heeft met een Hongaarse zwemster, maar waarover verder niets bekend is.

De kracht van de liefde vormt de rode draad in dit boek. Niet alleen de liefde tussen Van der Lubbe en het Hongaarse meisje, maar ook die van de andere hoofdpersoon in het boek, de zeventiger Erneszt die terugkijkt op zijn jongere jaren en mijmert over zijn grote liefde. Deze verhaallijn speelt zich af in de 21ste eeuw, maar is wel nauw verbonden met Van der Lubbe. Ernestz heeft namelijk persoonlijke redenen om zich te verdiepen in de drijfveren van de na zijn daad door de nazi’s onthoofde actievoerder en bezoekt daarom de locaties waar de geest van Van der Lubbe nog rondwaart. Het helpt hem misschien om in het reine te komen met zijn eigen verleden. Feiten en fictie zijn door Knottnerus op verrassende wijze samengebracht. Uit zijn bronnenlijst en nawoord blijkt dat hij zich serieus heeft verdiept in zijn hoofdpersonage en de historische achtergronden. Dat was niet voor niets, want voor de liefhebber van historische romans is "Missie Berlijn" een aanrader. Het is een mooi eerbetoon aan een miskend persoon, tachtig jaar na zijn terechtstelling.