Wat als... De vraag waar ongetwijfeld al heel wat mensen over nagedacht hebben. Wat als Hitler vandaag (nog) zou leven? Zou hij in staat zijn om dezelfde massa mensen in beweging te brengen? Wat zou hij denken van onze huidige maatschappij? En vooral, zouden ook wij ons ook laten beïnvloeden en ons laten meeslepen door deze meester-redenaar?

De Duitse auteur en journalist Timur Vermes (1967) maakt de denkoefening in zijn debuutroman "Daar is hij weer". Hij laat Adolf Hitler in de zomer van 2011 ontwaken op een verlaten veld in Berlijn. Hitler en ook de lezer weten niet wat er intussen is gebeurd. De oorlog is voorbij, Berlijn is heropgebouwd en er is geen spoor van zijn naaste medewerkers. Hitler trekt de stad in die voor hem compleet onherkenbaar is geworden. Hij belandt bij een kiosk in de buurt. Langzaamaan dringt het besef door dat hij in een compleet ander Duitsland is wakker geworden.

De kioskhouder en zijn klanten denken dat Hitler een hilarische, sarcastische imitator is. Een rasechte acteur die aan method acting doet en daardoor levensecht en in alle omstandigheden in zijn rol blijft. Dankzij de kranten in de kiosk is Hitler in staat de Duitse maatschappij te bestuderen en te becommentariëren. Voor hem is snel duidelijk dat in het Duitsland van 2011 heel wat zaken voor verbetering vatbaar zijn. Hij ziet zichzelf hiervoor uiteraard als de uitverkoren persoon.

Wanneer Hitler wordt ontdekt door enkele televisiemakers, zien zij in hem onmiddellijk een potentiële sensatie. Hij mag optreden in de televisieshow van een bekende komiek, waar hij in enkele redevoeringen zijn licht laat schijnen op de actuele maatschappij. Het publiek lacht zich te pletter, maar tegelijkertijd zien steeds meer mensen in hem de figuur die de pijnpunten van de Duitse maatschappij durft aan te kaarten. Terwijl de televisiemakers zich in de handen wrijven met het toenemende succes van "hun" Hitler, ziet hij zelf zijn optredens op de nationale televisie als dé manier om zijn zo geliefde Duitsland terug voor zich te winnen. Hij is dan ook bloedserieus in zijn redevoeringen en gesprekken, terwijl het publiek en zijn gesprekpartners denken dat het een perfecte persiflage is, gebracht door een fantastische acteur wiens echte naam niemand kent.

Alleszins, dankzij de moderne middelen (eigen website, youtube, e.a.) en de sociale media stijgt Hitlers populariteit naar ongekende hoogten. De verschillende politieke partijen (zelfs de socialisten en de groenen) trekken aan zijn mouw en hopen hem in te lijven. Hitler is er echter de man niet naar om zich ten dienste te stellen van die partijen en hij richt dan ook zijn eigen partij op. Of hij daarmee ook echt succes boekt, wordt opengelaten.

De sterkte van het boek ligt in de toepassing van Hitlers retoriek op de actualiteit. Die combinatie levert hilarische taferelen op. De situaties zijn zeer herkenbaar en zeker de dialogen zijn vaak ijzersterk geschreven. Dat maakt dat je als lezer je heel makkelijk inleeft in het boek en dus ook in de persoon van Hitler. Je krijgt quasi onvermijdelijk zelfs sympathie voor de voormalige nazileider. Daardoor krijgt het boek iets akeligs, bevreemdend en confronterend. Vermes schreef dan wel geen historisch werk, maar door de raak gekozen bewoordingen wordt het behoorlijk levensecht. Hij weet het jargon van Hitler akelig accuraat toe te passen op de actualiteit. Vermes bewijst dat hij niet alleen heel wat verbeelding heeft, maar ook zijn geschiedenis goed kent én op een scherpe manier de huidige maatschappij weet te doorgronden.

"Daar is hij weer" is misschien niet de grootste literatuur - zeker de vertaling in het Nederlands verloopt niet overal even vlot -, maar het zet zeker aan tot nadenken. Vermes houdt ons via Hitler namelijk een spiegel voor en die toont ons dat een nieuwe Hitler minder ondenkbaar is dan we denken is.