In het zuidoosten van Polen, tachtig kilometer ten zuidoosten van Krakau, bevond zich het grootste concentratie annex vernietigingskamp van de nazi’s: Auschwitz-Birkenau. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden hier naar schatting 1,1 miljoen mensen vermoord, merendeels Joden. Ontsnappen was een idee waar vele gevangen mee rondliepen, maar zoals de SS het duidelijk maakte: “Wie wil ontsnappen, kan een cadeau verwachten: het touw.” Toch slaagden twee Slowaakse vrienden erin om op 7 april 1944 te ontsnappen vanuit het streng bewaakte kamp. “Escape from Auschwitz” vertelt het opmerkelijke verhaal van de Slowaaks-Joodse gevangenen Rudolf Vrba en Alfred Wetzler.

Rudolf Vrba was tewerkgesteld in Auschwitz met als dagtaak het verzamelen van bagage van de mensen die aankwamen in Auschwitz-Birkenau. Door zijn werk ondervond hij hoe dagelijks duizenden mensen werden weggevoerd richting de gaskamers van het vernietigingskamp. Rudolf Vrba was vastberaden om de wereld te laten weten wat zich afspeelde binnen de omheiningen van Auschwitz. Op 7 april 1944 zagen hij en zijn vriend Alfred Wetzler de kans om zich te verstoppen in een stapel hout net buiten de omheining van het kamp. Drie dagen lang wisten ze uit handen te blijven van de SS. Het beleid van de SS was dat drie dagen lang intensief gezocht werd naar ontsnapte gevangenen. Na drie dagen werd de zoektocht gestaakt en de ontsnappingspoging als geslaagd beschouwd.

Rudolf Vrba en Fred Wetzler verlieten na een periode van drie dagen van onzekerheid hun schuilplaats en begonnen hun vlucht richting de Slowaakse grens. Aangekomen In Slowakije wisten ze contact te leggen met de Slowaakse Joodse Raad in Zilina. Na aanvankelijk ongeloof van de zijde van de leden van de Joodse Raad werd het hen uiteindelijk duidelijk dat de gruwelijke verhalen werkelijkheid waren. De getuigenis van Vrba en Wetzler werd op papier gezet en de wereld moest worden gewaarschuwd. Ondertussen stond de grootste massamoord tot dan toe in Auschwitz op het punt van beginnen, de vernietiging van Hongaarse Joden.

Onder degenen bij wie het rapport op het bureau terecht kwam was Rudolf Kastner, een Joods-Hongaarse journalist. Kastner had echter meer vertrouwen in onderhandelen met de nazi’s. Hij wilde 1 miljoen Hongaarse Joden proberen te redden door hen te ruilen voor 10.000 militaire vrachtauto’s. Rudolf Kastner ondernam een vruchteloze poging de geallieerde leiders van dit plan te overtuigen, maar die wilden onder geen enkele voorwaarde onderhandelen met de nazi’s en weigerden in te gaan op het verzoek. Ondertussen waren de nazi’s begonnen dagelijks 12.000 Hongaarse Joden op transport te stellen, die per trein afgevoerd werden richting de gaskamers van Auschwitz. Pas op 9 juli 1944 werden de transporten in Hongarije stopgezet na internationale druk op Miklos Horty, het toenmalige staatshoofd van Hongarije. Voor vele Hongaarse Joden kwam de internationale druk en de redding te laat, zij werden vermoord in Auschwitz-Birkenau.

De makers van de documentaire “Escape from Auschwitz” zijn er spijtig genoeg niet goed in geslaagd een boeiende documentaire te maken. Verder dan een matige, nagespeelde reconstructie van het boek “Ik ontsnapte uit Auschwitz”, geschreven door Rudolf Vrba (in 2007 uitgegeven in het Nederlands), komt men niet. Het compleet ontbreken van (archief)beelden van de daadwerkelijke hoofdpersonen en het gebrek aan enige diepgang over hun achtergronden en hun Vrba-Wetzler rapport, maken “Escape from Auschwitz” eerder een aflevering van een matige televisieserie dan een verslaglegging van een belangwekkend verhaal over de Holocaust. De kijker die meer te weten wil komen over de geschiedenis van Auschwitz zal de feiten hierover niet vinden in de documentaire. Zeker op de kijkers met enige kennis van de historie van Auschwitz zal “Escape from Auschwitz” weinig indruk maken. Dat is jammer en een gemiste kans, want de Jodenvervolging is een onderwerp waarover veel boeiende verhalen zijn te vertellen, één daarvan is de onwaarschijnlijke ontsnapping van Rudolf Vrba en Alfred Wetzler.