“Sorry, maar ik wil geen keizer worden, dat is niet mijn vak. Ik wil niet heersen noch overwinnen, ik wil iedereen helpen.” Deze morele woorden worden uitgesproken door “de Joodse kapper”, een fictief personage vertolkt door Charlie Chaplin in “The Great Dicator”. Een personage dat in verzet komt tegen discriminatie en dictatuur.

“The Great Dictator” is een film van komiek en regisseur Charlie Chaplin. Charlie Chaplin, geboren op 16 april 1889 in Londen en gestorven op 25 december in 1977 in Zwitserland, was zelf niet van Joodse afkomst, maar had een halfbroer die dat wel was. Mede hierdoor was hij fel tegen antisemitisme en racisme. Waar de leiders van verschillende westerse regeringen probeerden door middel van overleg Adolf Hitler in bedwang te houden, zag Chaplin al in een vroeg stadium wat de gevaren waren van het beleid van de NSDAP. Sinds 1933 werd de Joodse bevolking in Duitsland meer en meer onderdrukt met als dieptepunt de Kristallnacht van 9 november 1938. Chaplin wilde de wereld op geheel eigen wijze waarschuwen voor de ideologie en het beleid van de nazi’s.

Het begin van “The Great Dicator” staat in het teken van de Eerste Wereldoorlog. Van 1914 tot 1918 is het fictieve land Tomania betrokken bij de Grote oorlog. Tomaniaanse soldaten en officieren vechten zij aan zij om de geallieerde troepen een halt toe te roepen. Eén van deze soldaten, gespeeld door Charlie Chaplin, redt het leven van de eveneens uit Tomania afkomstige gevechtspiloot Schultz. Samen vluchten ze per vliegtuig voor de oprukkende geallieerde militairen. Na een hachelijke vlucht stort het vliegtuig neer op Tomaniaans grondgebied. De uitbraak is geslaagd. Schultz komt met de schrik vrij, de soldaat raakt gewond en lijdt aan geheugenverlies. De ontsnapping was echter voor niets, Tomania heeft inmiddels de Eerste Wereldoorlog verloren.

15 jaar later. Hynkel (Hitler), eveneens gespeeld door Charlie Chaplin, is aan de macht in Tomania. Overal in Tomania wappert de vlag met het dubbele kruis, het symbool van het regime. Het Tomaniaanse volk wordt onderdrukt, hun vrijheid is aan banden gelegd. De propagandamachine van Garbitsch (Goebbels) draait op volle toeren. De inwoners van Tomania leren de Joodse bevolking te haten. De Joden zijn volgens Hynkel verantwoordelijk voor het verlies van de Eerste Wereldoorlog. Het Verdrag van Versailles is een direct verraad van de Joodse machthebbers aan de Tomaniaanse bevolking. De Joodse bevolking wordt gedwongen te verhuizen naar getto’s. Getto’s waar de Joodse bevolking nog verder wordt onderdrukt en vernederd door de milities van Hynkel.

“De Joodse kapper”, de soldaat die de gevechtspiloot Schultz redde, is door zijn geheugenverlies niet bekend met de nieuwe wetten in Tomania. Hij accepteert, onbewust, geen vernedering en komt op tegen de onderdrukking door de militie-eenheden die de orde binnen de Joodse wijken handhaven.

Hynkel is ondertussen bezig met andere zaken. Österlich, het buurland van Tomania, moet onderdeel worden van het Groot Tomaniaanse Rijk. Hynkel is een ongeduldige chaoot die, gesteund door de slijmerige Garbitsch, droomt van een groot dictatoriaal wereldrijk. Vrienden heeft Hynkel niet. Alleen Napaloni (Mussolini), de dictator van Bacteria, wordt beschouwd als bondgenoot van Tomania. Toch is deze vriendschap erg relatief. Napaloni is de grote showman, Hynkel de paranoïde en gefrustreerde krijgsheer. Hynkel en Napaloni zijn vooral uit op eigen succes, van chemie tussen beide leiders is nauwelijks sprake.

“The Great Dictator”, de eerste gesproken film van Charlie Chaplin, wordt, mede dankzij de sterke cast, tegenwoordig beschouwd als een absolute Hollywood-klassieker. Toch was er, zeker in het begin, veel weerstand tegen de film. De regering van de Verenigde Staten sprak zelfs van “een aanval op een staatshoofd van een bevriend land”. Pas nadat de Verenigde Staten actief betrokken raakten bij de Tweede Wereldoorlog werd de film populair onder bioscoopbezoekers.

Men mag zich met de kennis van nu afvragen of de periode 1933 - 1940 geschikt is voor slapstick en humor. Zelf heeft Charlie Chaplin gezegd dat als hij van tevoren had geweten wat voor vreselijks Hitler en de NSDAP zouden doen, hij deze komische film nooit gemaakt zou hebben. Toch is “The Great Dictator” tegenwoordig van grote historische waarde. De film bevat meerdere klassiek geworden scènes, zoals onder andere de scène waarin Hynkel met een wereldbol danst, dromend van een positie als dictatoriaal heerser van de wereld. Maar de bekendste scène is die met de speech van “de Joodse kapper”, volgens filmkenners één van de beste filmspeeches ooit gemaakt. Een speech die gezien mag worden als een tijdloze waarschuwing tegen racisme en antisemitisme.

“Hebzucht heeft de mens vergiftigd, heeft muren van haat opgetrokken en ons verlaagd tot ongeluk en doodslag”, zo verkondigt Chaplin als “de Joodse kapper” in deze gedenkwaardige toespraak. “Wanhopige mannen, vrouwen en kinderen. Slachtoffer van een systeem dat martelt en onschuldige vergiftigt, ik zeg tegen iedereen die mij hoort, wanhoop niet. Laten we strijden voor een verstandige wereld, waar kennis en wetenschap tot ieders geluk leidt. Soldaten, in de naam van democratie, laten we strijden.”