Het Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog spreekt voor velen nog altijd tot de verbeelding. Mannen en vrouwen die hun eigen leven op het spel zetten voor anderen. In de documentaireverzameling “Verzet in de Tweede Wereldoorlog” laten de makers drie waar gebeurde verhalen uit het Groningse verzet zien, aangevuld met vijf authentieke fragmenten uit films uit het begin van de bezettingsperiode en van net na de bevrijding van Nederland. De beelden zijn afkomstig van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid te Hilversum.

Op 5 januari 1945 stortte nabij Harpel, Groningen, een Britse Lancaster III van het 635ste Squadron neer. De Engelse boordschutter Arthur Clayton wist het toestel te verlaten en kwam terecht in één van de omliggende akkers nabij Harpel. Arthur Clayton zocht en vond hulp bij de inwoners van een boerderij in de directe omgeving. In de aflevering “Sprong in ’t duister” zien we hoe de mensen uit het Groningse verzet Arthur Clayton hielpen aan onderdak en hem uit handen hielden van de Duitse bezetter. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de drie dochters van Arthur Clayton op zoek gegaan naar het verleden van hun inmiddels overleden vader. Een zoektocht naar de mensen die Arthur Clayton hielpen de oorlog te overleven en de locaties waar dit gebeurde.

“Wie was mijn opa Geert Sterringa” is het tweede verhaal van de serie. Geert Jan Herder, de kleinzoon van Geert Sterringa, wordt gevolgd op zijn zoektocht naar het verleden van zijn grootvader. Geert Sterringa was lid van de Groningse Provinciale Staten en de CPN, de Communistische Partij van Nederland. Na de Duitse inval was Geert Sterringa al snel betrokken bij het verzet in Groningen. Op 10 maart 1941 werd hij gearresteerd en op 19 januari 1944 overleed hij in kamp Buchenwald. De zoektocht van zijn kleinzoon voert langs Groningse archieven en plaatsten die een belangrijke rol speelden in het leven van Geert Sterringa. Ooggetuigen en originele geluidsopnames geven het beeld van een man die vanaf het begin het gevaar zag van het fascisme, en die daar actief tegen in opstand kwam.

“Siet Gravendaal-Tammens, Verzetvrouw” vormt deel drie in deze reeks. Mevrouw Siet Gravendaal-Tammens vertelt zelf haar verhaal over de periode dat ze actief was in het Groningse verzet. Haar portret geeft een prachtig beeld van een onverzettelijke en vastberaden vrouw. Ze neemt de kijker persoonlijk mee naar plekken die een belangrijke rol speelde in haar leven in het actieve verzet en voor het Groningse verzet in het algemeen. Verraad, verkrachting, zelfs haar ter dood veroordeling, krijgen een indrukwekkende plaats in haar persoonlijke, unieke verhaal.

Het vierde deel in de reeks is getiteld “Demonstratie op Anjerdag”. Amateuropnames, gemaakt door onbekende filmers, laten het eerste, voorzichtige protest van de Nederlandse bevolking zien tegen de NSB en de Duitse bezetting. Deze gebeurtenis vond plaats op 29 juni 1940. Rondom Paleis Noordeinde in Den Haag en elders in Nederland werden massaal bloemen neergelegd om de verjaardag van Z.K.H. Prins Bernard te vieren.

In “De geheime zender”, deel vijf van “Het verzet in de Tweede Wereldoorlog”, wordt een korte reconstructiefilm getoond uit 1946. Deze werd opgenomen door de Nederlandse Werkgemeenschap voor Filmproductie. De authentieke opname met origineel commentaar geeft een beeld van hoe een verzetsgroep tijdens de bezetting van Nederland een geheime zender gebruikte voor het versturen van berichten en informatie naar andere verzetsafdelingen in Nederland en zelfs daarbuiten.

In “Samen op weg”, het zesde deel van deze reeks, zien we beelden die kort na de oorlog opgenomen werden. Gereconstrueerd is hoe het verzet zich in Nederland langzaam begon te organiseren na de Duitse inval van 10 mei 1940. Door de toenemende onderdrukking tegen de Nederlandse bevolking, voelden steeds meer mensen zich aangesproken actief deel te nemen aan het verzet tegen de Duitse bezetter. De filmopname toont hoe het verzet zich bezighield met de illegale pers, hoe onderduikers geholpen werden en hoe voedselbonkantoren beroofd werden.

Deel zeven van de serie is getiteld “Zes Jaren”. Het bevat een fragment uit een korte speelfilm gemaakt in 1947. Het fragment toont een groep studenten die in een leslokaal geďnformeerd wordt door een professor over verzetsacties die de komende tijd moeten worden uitgevoerd. Eén van deze acties is het onderbrengen van een Britse, neergeschoten piloot.

Het achtste deel, “Herdenken en Onderscheiden”, laat een selectie zien van originele opnames van verschillende gebeurtenissen tijdens de jaren 1945 tot en met 1949. Het bevat onder andere een beeldverslag van een overwinningsparade in aanwezigheid van Z.K.H. Prins Bernard. Getoond wordt de uitreiking van onderscheidingen aan verschillende personen die een bijdrage hebben geleverd binnen het Nederlandse verzet. De authentieke filmpjes geven een indruk van wat de mensen bezig hield direct na de bezetting van Nederland.

De makers van de serie “Verzet in de Tweede Wereldoorlog” zijn erin geslaagd een bonte verzameling van unieke filmpjes en gebeurtenissen samen te brengen op twee dvd’s. Door deze grote variëteit ontstaat echter een vrij onoverzichtelijke en onsamenhangende documentaire. Wie hoopt op een totaaloverzicht van het verzetswerk binnen bezet Nederland zal teleurgesteld worden. Enkel de eerste en derde aflevering laten daadwerkelijk oud-verzetsstrijders aan het woord. De authentieke filmpjes en opnames op de tweede dvd laten een zeer eenzijdig beeld zien. De verzetsstrijder als held, de Duitse soldaat als domme bezetter. Enig inleidend commentaar zou het getoonde beeldmateriaal een stuk begrijpelijker maken.

Voor wie specifieke belangstelling heeft voor het verzetswerk in de provincie Groningen bevat deze reeks enkele interessante afleveringen. Wie interesse heeft in authentieke filmopnames van net na de Tweede Wereldoorlog zal ook niet teleurgesteld worden. Voor de kijker die hoopt meer inzicht te krijgen in het werk van het verzet in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog is deze documentairereeks minder interessant. Dat is jammer, want over het verzet in de Tweede Wereldoorlog is veel meer te vertellen dan te zien is in deze verzameling documentaires.