Net als tijdens elke andere strijd, vielen er tijdens het Ardennenoffensief in de winter van 1944 – 1945 vele burgerslachtoffers. In slechts weinig boeken over dit wanhoopsoffensief van Hitler, is wat terug te vinden over de 3000 burgers die in België en Luxemburg omkwamen tijdens deze felle strijd. In een oorlog waarin vele miljoenen slachtoffers vielen, stelt dit aantal statistisch natuurlijk vrij weinig voor. Gevoelsmatig was echter elke burger die slachtoffer werd tijdens deze wintermaanden er één teveel. Het waren mensen van vlees en bloed die met hun dood familieleden en andere nabestaanden met groot verdriet achterlieten. In “Wreed als ijs” wordt er uitgebreid ingegaan op vele persoonlijke tragediën van burgers die het slachtoffer werden van de oneerlijke strijd tussen de geallieerden en de Duitsers in de Ardennen.

“Wreed als ijs” werd geschreven door de Belgische historicus Peter Schrijvers. Als doctor in het vak geschiedenis is hij gespecialiseerd in Amerikaanse diplomatieke en militaire aangelegenheden. Momenteel is hij werkzaam als docent Amerikaanse geschiedenis aan de University of New South Wales in Sydney. In 2004 bracht uitgeverij Het Spectrum zijn boek “De hel die Europa heet” uit. Dit boek had als onderwerp Amerikaanse frontsoldaten tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In “Wreed als ijs” wordt een beeld gegeven van het verloop van het Ardennenoffensief, waarbij de meeste aandacht uitgaat naar het lot van de burgers gedurende het oorlogsgeweld. De mensen in deze regio hadden veel te lijden onder het schrikbewind van de Nazi veiligheidstroepen en de strijdende Waffen SS-ers. Regelmatig werden er door de Gestapo en de SS executies uitgevoerd op mannen en vrouwen die er slechts van verdacht werden dat ze samenwerkten met de vijand. Daarnaast waren burgers overgeleverd aan wrede Waffen SS-ers die onderdak en voedsel eisten in de dorpen waar zij doorheen trokken. Niet zelden gebruikten zij (dodelijk) geweld om burgers te laten gehoorzamen.

Maar het waren niet alleen de Duitsers die het de burgers moeilijk maakten gedurende het Ardennenoffensief. Ironisch genoeg viel éénderde van de burgerdoden in België door geallieerde luchtaanvallen. Tijdens bombardementen werd er door het geallieerd opperbevel geen enkele rekening gehouden met burgers die zich in de te bombarderen plaatsen bevonden. Vaak verbleven burgers in schuilkelders, terwijl hun huizen, boerderijen en hun vee vernietigd werden door hun ‘bevrijders’. Vooral de inzet van fosfor maakte het leven in gebombardeerde steden tot een ware hel.

Niet alleen Waffen SS-ers misdroegen zich ten opzichte van burgers, ook andere Duitse troepen en tevens geallieerde troepen gedroegen zich niet altijd met militaire waardigheid ten opzichte van burgers. Zo werd meubilair gebruikt als brandhout, werden burgers regelmatig hard aangepakt omdat ze mogelijk vijandige spionnen waren en werden burgers ingezet voor militaire doeleinden. Na meerdere weken van zware strijd tijdens erbarmelijke omstandigheden, vervaagde de grens tussen vriend en vijand voor de burgerbevolking van de Ardennen. “Vanaf nu haat ik alle legers ter wereld”, was de begrijpelijke conclusie van een jonge jongen uit de Ardennen toen hij geconfronteerd werd met het oorlogsgeweld van de Duitsers en de Amerikanen in zijn stad.

In het boek is naast alle ellende ook aandacht voor kleine lichtpuntjes tijdens deze helse periode. Geallieerde en Duitse soldaten die burgers te hulp schoten door hun voedsel en medische zorg aan te bieden, priesters, monniken en nonnen die er alles aan deden om burgers te steunen met het geloof en het bieden van onderdak en verzorging in kerken en kloosters en burgers die elkaar onderling steunden in hun gezamenlijke ellende die hun saamhorigheidsgevoel versterkte. De vele anekdotes van individuele heldenmoed die in dit boek besproken worden, bewijzen dat tijdens oorlog niet alleen het kwaad zegeviert, maar dat er ook nog steeds plaats is voor medeleven, liefde en gevoel voor de lijdende medemens.

In het boek hebben de vele persoonlijke drama’s van onschuldige mensen mij geraakt. Een zeer aangrijpend voorbeeld van het leed van burgers tijdens de strijd is het drama van de familie Garcia. Nadat de familie getroffen werd door een granaatontploffing worden ze door de Duitsers op erbarmelijke wijze geëvacueerd: “De haveloze colonne was een trieste aanblik. Aan het hoofd hadden de Duitsers een oude vrouw geposteerd, Marie Francis, die een witte vlag moest dragen. Achter haar ploeterden bejaarden, vrouwen en kinderen door de diepe sneeuw. De voortsjokkende rij werd afgesloten door de leden van de familie Garcia die de vernietigende granaatontploffing van 27 december hadden overleefd. Mijnheer en mevrouw Garcia, die zelf zwaargewond waren, probeerden voor hun baby te zorgen die aan meningitis leed, en voor hun jongste zoon die een deel van zijn arm kwijt was. De tien jaar oude Jean was niet gewond en deed zijn best om zijn negen jarige zus te ondersteunen. Vanwege haar geperforeerde long kon ze niet snel lopen, en telkens wanneer haar borst op en neer ging, kwam er bloed door het verband heen. Ze had haar schoenen verloren en probeerde half slepend de groep bij te houden, zonder gevoel in haar bevroren voeten.” Mevrouw Garcia en haar dochter zouden ten gevolge van hun zware verwondingen en uitputting overlijden.

“Wreed als ijs” is een enorm aangrijpend boek dat bewijst dat de grens tussen goed en kwaad grillig kan zijn. In dit boek komen de Amerikanen niet altijd over als de menslievende bevrijders en de Duitsers niet als de harteloze monsters, zoals dat in veel fictieve en non-fictieve boeken wel het geval is. Op zeer objectieve wijze besteed Peter Schrijvers aandacht aan een enorm onderbelicht thema in de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog. Hopelijk worden er in de toekomst meer boeken geschreven over burgerslachtoffers gedurende de verschillende veldslagen van de Tweede Wereldoorlog. De burgers die op het strijdtoneel aanwezig waren, zijn net zulke grote helden als de soldaten die hier vochten. Deze burgers verdienen daarom evenveel respect en herinnering als de geallieerde en Duitse soldaten die vochten tijdens deze afschuwelijke en bovenal zinloze strijd.