TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Vasily I. Stalin (1921 - 1962)

    Jeugdjaren
    Vasily Iosifovich Stalin (Nederlands: Vasili Iosifovitsj Stalin) werd geboren in Moskou op 21 maart 1921. Hij was het eerste kind van Joseph V. Stalin en diens tweede vrouw, Nadezhda S. Alliluyeva. De latere Sovjetdictator was, toen hij in 1919 met de 17-jarige Alliluyeva trouwde, al 40 jaar oud en had al een 12-jarige zoon van zijn eerste vrouw en een geheime buitenechtelijke zoon van 7 jaar. Het huwelijk tussen Stalin en Alliluyeva, die haar meisjesnaam behield, verliep moeizaam en met veel ruzies. Stalin wilde graag een dochter en toen Vasily in 1921 het levenslicht zag, was hij bedroefd. Een maand lang praatte hij niet met Alliluyeva en uiteindelijk kondigde zij aan hem te verlaten. De twee legden het bij, maar het duurde toch nog vijf jaar voordat hun tweede en laatste kind, Svetlana, werd geboren.

    Alliluyeva toonde weinig interesse in haar kinderen. Door de knipperlichtrelatie met haar man kreeg ze steeds meer last van depressies en vertrouwde ze aan een vriendin toe: "Ik ben ziek van alles, zelfs de kinderen." Volgens haar neef Vladimir Redens werd Alliluyeva als "uiterst zelfzuchtig" beschouwd door haar familieleden. "Het kindermeisje klaagde dat Nadya totaal niet geïnteresseerd was in de kinderen." Van hun vader kregen de kinderen ook niet veel aandacht: Joseph Stalin was vaak weg en zag zijn kinderen maar weinig.

    Vasily was regelmatig ziek in zijn jeugdjaren en zijn gezondheid bleef zijn hele leven vrij zwak. Toen Vasily naar school ging bleek hij niet bepaald geïnteresseerd te zijn in leren. Hij was lui, haalde slechte cijfers, vocht regelmatig en haalde graag kwajongensstreken uit. Hij was koppig en ongehoorzaam en omdat hij de zoon van de Sovjetleider was durfden zijn leraren hem vaak niet terecht te wijzen. Vasily was meer geïnteresseerd in sport; na schooltijd mocht hij graag urenlang voetballen en hij hield van boksen en paardrijden.

    Op 8 november 1932, tijdens een banket ter ere van de 15e verjaardag van de revolutie, hadden Stalin en Alliluyeva weer eens ruzie. Alliluyeva liep boos de kamer uit en werd enige uren later dood in haar kamer aangetroffen met een pistool aan haar zijde. Ze had zelfmoord gepleegd, hoewel officieel een blindedarmontsteking als doodsoorzaak werd vastgesteld. Stalin was kapot van de dood van zijn vrouw. Hij huilde, had woedeaanvallen, was radeloos, dreigde zelfmoord te plegen en gaf iedereen de schuld van de dood van zijn vrouw. Ook Alliluyeva beschuldigde hij: "De kinderen zullen haar binnen een paar dagen vergeten zijn, maar ze heeft mij voor eeuwig verminkt."

    Svetlana was nog maar 6 jaar toen haar moeder overleed en begreep niet veel van de gebeurtenissen, maar Vasily kreeg wel een enorme schok te verdragen, die hem, volgens zijn zus, "volledig ruïneerde". Dit leidde ertoe dat Vasily opgroeide tot een zenuwachtige jongen met een explosief karakter. Hij werd kribbig, gewelddadig en schold erg veel. Zijn vader was maar weinig aanwezig en er was niemand die iets durfde te zeggen van Vasily’s gedrag. De lijfwachten die dag en nacht in de buurt waren, namen de rol van surrogaatouders op zich, maar ook tegen hen gedroeg Vasily zich onbeschoft en uit de hoogte.

    Vliegtraining
    Toen hij op de middelbare school zat, overwoog Vasily kort om bij de artillerie te gaan, maar het romantische beeld van vliegeniers trok hem toch meer. In plaats van naar de laatste klas van de middelbare school te gaan, koos de 17-jarige Vasily in de lente van 1938 voor de luchtmacht. Vasily kreeg zijn opleiding tot gevechtsvlieger aan de Myasnikov-luchtvaartschool te Kacha, een dorpje 20 kilometer ten noorden van Sevastopol op de Krim. NKVD-hoofd Lavrenty P. Beria zorgde er persoonlijk voor dat het de zoon van de grote leider aan niets ontbrak. Vasily sliep niet in de cadettenvertrekken, maar in een afzonderlijk gastenvertrek en at in de eetzaal voor kaderleden. Vasily maakte graag gebruik van zijn bevoorrechte situatie. Op een keer bestelde hij in de kantine een oosters gerecht dat bij de koks onbekend was. Er werd speciaal voor Vasily een medewerker naar Sevastopol gestuurd om te weten te komen hoe het gerecht bereid moest worden. Toen Joseph Stalin te horen kreeg over de leefomstandigheden en het gedrag van zijn zoon gaf hij opdracht hem over te plaatsen naar de reguliere kazerne en standaardvoedsel en -tabak te geven.

    In zijn eerste beoordeling van cadet Vasily Stalin schreef instructeur-vlieger kapitein Marenkov: "Zijn militaire discipline is goed. Hij had een aantal overtredingen aan het begin van zijn training begaan: te laat komen voor vliegoefeningen, ongeschoren voor een vlucht aantreden en hij had twisten met de groepsleider (...). De laatste tijd is zijn discipline sterk verbeterd; hij erkent zijn gebreken oprecht en wil ze graag overwinnen." Uiteraard waren de kaderleden zich er terdege van bewust dat ze met de zoon van Joseph Stalin te maken hadden, maar ze beseften ook dat de discipline niet mocht afkalven, dat het voortrekken van Vasily wrijving tussen de cadetten zou kunnen veroorzaken en dat een overschatting van Vasily’s capaciteiten simpelweg tot ongelukken zou kunnen leiden.

    Van cadet tot luitenant
    Vasily Stalin hield wel van een pleziertje: regelmatig nodigde hij collega’s en meisjes uit voor een feestje en af en toe ging hij de volgende ochtend met een flinke kater weer de lucht in. Maar hij verbeterde zijn gedrag gestaag en in maart 1940 had hij zijn opleiding met goede cijfers afgerond, waarna hij werd bevorderd tot luitenant. In zijn laatste beoordeling (van 21 maart 1940, Vasily’s 19e verjaardag) schreef Marenkov: "Neemt actief deel aan het openbare leven van het onderdeel. Is energiek, initiatiefnemend en vasthoudend (...), is als de leider van een detachement veeleisend jegens zijn ondergeschikten, schenkt aandacht aan behoeften van ondergeschikten, is soms scherp in het aanspreken van hogere commandanten. Is persoonlijk gedisciplineerd, kan als een voorbeeld voor anderen dienen, deelt zijn kennis graag met zijn kameraden. Zijn theoretische vorderingen zijn uitstekend. Zijn vliegtechniek is uitstekend. Is vooral geïnteresseerd in de praktijkvakken en onderschat hun theoretische gedeelte. (...) Vliegt uitstekend in formatie. Houdt van vliegen, maar bereidt zich niet zorgvuldig genoeg op een vlucht voor; controle over de vluchtvoorbereiding is noodzakelijk."

    Na zijn opleiding werd Vasily ingedeeld in het 16e Luchtregiment Jachtvliegtuigen van de 57e Luchtbrigade die in het Militaire District Moskou gelegerd was, waar hij in een Polikarpov I-15-jager vloog. Lang bleef hij hier echter niet, want in de herfst van 1940 ging hij naar de Luchtmachtacademie. Ook hier was Vasily niet echt geïnteresseerd in de theorie. Eind 1940 ontmoette hij de levenslustige Galina Burdonskaya, de knappe dochter van een staatsveiligheidsofficier. Ze trouwden op Oudejaarsdag van datzelfde jaar, beiden 19 jaar oud. Joseph Stalin kreeg post factum van het huwelijk te horen, dat niet bepaald zijn goedkeuring kon wegdragen. Via een telegram liet hij weten: "Getrouwd - Loop naar de hel! Ik heb medelijden met haar, dat ze met zo’n domkop getrouwd is." Vasily en Galina kregen wel een kamer in het Kremlin. Ze kregen twee kinderen: in 1941 werd een zoon geboren, Aleksandr, in 1943 gevolgd door een dochter, Nadezhda.

    De oorlog breekt uit
    De Tweede Wereldoorlog trof de familie Stalin al snel persoonlijk. Op 16 juli 1941 werd Vasily’s broer Yakov, die sinds de begindagen van de oorlog als artillerieofficier aan het front vocht, krijgsgevangen gemaakt door de Duitsers. Joseph Stalin, die toch al nooit goed met Yakov overweg kon, vervloekte hem. "De idioot – hij kon zichzelf niet eens doodschieten!" zei hij tegen Vasily. Yakovs vrouw werd gearresteerd en twee jaar lang afgezonderd van haar drie jaar oude dochtertje. Stalin verbood Vasily gevechtsmissies te vliegen: "Eén krijgsgevangene is meer dan genoeg voor mij!"

    Hoewel hij nog geen gevechtsmissies mocht vliegen, werd Vasily Stalin, inmiddels kapitein, squadronscommandant in het 42e Luchtregiment Jachtvliegtuigen. Kort na zijn aankomst stapte het regiment over op Yak-1-jagers. De piloten hadden geen ervaring met deze toestellen en zouden eerst extra training krijgen, maar daar had Vasily geen geduld voor. Zonder toestemming stapte hij op een bewolkte ochtend in een Yak. Na een volmaakte vlucht te hebben gevlogen vroeg Vasily via de radio: "Ik ben een valk. Mag ik landen?" Maar Vasily had de afstand die de Yak nodig had om te landen onderschat. De Yak reed met hoge snelheid tegen een spoordijk op, klapte over de rails en kwam enkele meters voor een diep ravijn tot stilstand. Als gevolg werden Vasily zijn geliefde vleugels ontnomen, maar hij kreeg er een functie met behoorlijk aanzien voor in de plaats: hij werd Hoofd van de Inspectie van de Luchtstrijdkrachten. Maar dit stafofficiersbaantje in Moskou was niets voor Vasily. Zijn neef Vladimir Alliluyev schreef hierover: "Hij was niet in de achterhoede te houden. Hij was een actief en moedig mens. Hij vloog prachtig en verlangde sterk naar het front. Daar was zijn plaats, absoluut."

    De promoties van Vasily Stalin volgden elkaar in een razend tempo op. Hij werd bevorderd tot majoor en in februari 1942 tot kolonel (luitenant-kolonel sloeg hij over), terwijl hij een jaar daarvoor nog maar luitenant was. In juli 1942 werd Vasily als inspecteur bij het 434e Luchtregiment Jachtvliegtuigen geplaatst, dat net ten westen van Stalingrad gelegerd was. In december kreeg hij van zijn vader eindelijk toestemming om gevechtsmissies te vliegen.

    Losbandigheid en alcoholisme
    Vasily vloog enkele gevechtsmissies, maar toen de slag om Stalingrad zijn climax bereikte, keerde hij terug naar Moskou. Hij nam de familiedatsja in Zubalovo over en greep naar de fles. Hij organiseerde feesten en deed in Zubalovo niets anders dan eten, drinken, dansen en vrouwen versieren. De losbandige Vasily liet talloze gasten over de vloer komen: collegapiloten, maar ook filmsterren, schrijvers en ballerina’s, waaronder beroemdheden als filmregisseur Roman Karmen, dichter Konstantin Simonov en actrice Valentina Serova. Vasily kende iedereen persoonlijk.

    In februari 1943 werd Vasily Stalin officieel benoemd tot commandant van het 434e Regiment, inmiddels hernoemd tot 32e Garde-Luchtregiment Jachtvliegtuigen. Maar omdat hij drukker was met feesten en een chronisch alcoholisme begon te ontwikkelen, voerde zijn voorganger, majoor Babkov, die nu zijn plaatsvervanger was, de facto nog steeds het bevel. Vasily’s vrienden keurden zijn gedrag af, maar tegelijkertijd zagen ze de feesten in Zubalovo als een welkome manier om even weg te zijn van het oorlogsgeweld.

    Na enige tijd in Zubalovo te hebben doorgebracht besloot Vasily terug te keren naar het front. Hij leidde zijn regiment bij aanvallen op Velikiye Luki en het bruggenhoofd bij Demyansk en op 5 maart 1943 schoot Vasily zijn eerste vijandelijke toestel neer. Maar dit betekende niet dat hij zijn leven had gebeterd. Op 3 april 1943 kwam Vasily Stalin in beschonken toestand op het idee om met zes collega’s te gaan vissen. Ze deden dit door vliegtuigraketten met vertraagde ontsteking vanaf de kant in het water te gooien en de dode vissen vervolgens met netten uit het water te halen. Bij het vierde projectiel ging het mis: deze explodeerde in de handen van de regimentsgenist, die hierdoor omkwam. Vasily raakte door granaatscherven zwaar gewond en een andere piloot licht gewond. Vasily kreeg als straf acht maanden huisarrest. Joseph Stalin verordonneerde "dat kolonel Stalin uit zijn functie van regimentscommandant wordt ontheven vanwege alcoholisme en losbandigheid en het feit dat hij het regiment verknoeit en verderft."

    Met de divisie naar Berlijn
    Maandenlang zat Vasily zich thuis te vervelen, maar in januari 1944 had hij zijn straf volbracht. Opnieuw kreeg hij een inspecteursfunctie, ditmaal bij het 1e Garde-Jager-Luchtkorps. In mei kreeg hij een zeer goede beoordeling en daarom werd Vasily gepromoveerd tot commandant van de 3e Garde-Luchtdivisie Jachtvliegtuigen. Deze functie bekleedde hij tot februari 1945, toen hij benoemd werd tot commandant van de 286e Luchtdivisie Jachtvliegtuigen. Met deze divisie vocht hij in Wit-Rusland en eindigde hij de oorlog bij Berlijn. Vasily Stalin werd tijdens de oorlog redelijk onderscheiden; in drie jaar tijd kreeg hij vijf ordes en zeven medailles. Hij had 27 gevechtsmissies gevlogen, waarbij hij twee vliegtuigen had neergeschoten. Afgezien van zijn alcoholverslaving had hij laten zien een bekwaam en gepassioneerd piloot te zijn en had hij zijn eenheden kundig geleid.

    Op persoonlijk gebied ging het minder goed met Vasily. Regelmatig sloeg hij zijn vrouw Galina en hij had een affaire met de vrouw van filmregisseur Roman Karmen. In 1944 verliet Vasily Galina, die toen zwanger was van hun tweede kind, en begon hij een relatie met Yekaterina Timoshenko, de knappe dochter van maarschalk Semyon K. Timoshenko. De telgen van de generalissimo en de maarschalk trouwden in 1946 en om hun elegante villa aan te kleden, bracht Vasily een lading oorlogsbuit mee uit Duitsland, waaronder gouden ornamenten, diamanten, tapijten en glaswerk.

    Na de oorlog
    Vasily Stalin en zijn divisie waren ondertussen gestationeerd in het Duitse Wittstock. Op 1 maart 1946 werd hij bevorderd tot generaal-majoor en in juli 1946 nam hij het bevel over het 1e Garde-Jagerkorps op zich. Het hoogtepunt van zijn carrière werd bereikt toen hij, na een jaar assistent-commandant te zijn geweest, in juni 1948 commandant werd van de luchtstrijdkrachten van het Militaire District Moskou. Op 11 mei 1949 volgde ten slotte de bevordering tot luitenant-generaal. Het waren rangen en functies die Vasily’s pet ver te boven gingen. "Vasily dronk bijna dagelijks stevig," aldus zijn adjudant, "kwam soms weken achtereen niet op zijn werk en kon de vrouwen niet met rust laten." Altijd een fervent sporter geweest, had hij vooral interesse in het voetbalteam van de luchtmacht en was hij vastbesloten het team de beste in zijn klasse te maken.

    Met Yekaterina Timoshenko kreeg Vasily twee kinderen, Vasily en Svetlana, maar ook dit huwelijk hield niet lang stand. In 1949 trouwde Vasily met de statige zwemster Kapitolina Vasilyeva, waarmee hij het gelukkigst was van al zijn echtgenotes. Maar door zijn alcoholverslaving was Vasily’s gezondheid snel achteruitgegaan. "Zijn gezondheid is zo zwak, zijn maag is ziek, hij kan niet eens eten," zei zijn vader. Op 1 mei 1952 overzag een dronken Vasily Stalin de 1-meiparade in Moskou en hoewel het weer slecht was, gaf hij toestemming voor een flypast. Als gevolg stortten twee Tupolev-4-bommenwerpers neer, waarna Vasily uit zijn functie werd ontheven. Hij werd naar de Generale Stafacademie gestuurd, maar ook daar bleef hij niet lang.

    In 1953 ging alles mis voor Vasily Stalin. Zijn derde huwelijk liep op de klippen en op 5 maart 1953 overleed zijn vader, Joseph Stalin. Dat Vasily zijn succesvolle carrière aan zijn vader te danken had, werd opnieuw aangetoond toen hij op 26 maart oneervol ontslag kreeg. Op 28 april werd hij gearresteerd en veroordeeld tot acht jaar celstraf vanwege een hele lijst misdrijven, waaronder misbruik van zijn positie, hoogverraad, laster, intriges, het uitgeven van staatsgeld en het in diskrediet brengen van partijleiders. Meerdere beschuldigingen waren ongegrond, maar maakten deel uit van het destalinisatiebeleid.

    Vasily werd opgesloten in de Lefortovo-gevangenis en later in de gevangenis van Vladimir, waar hij volop brieven schreef om zijn situatie uit te leggen. In april 1960 werd hij vrijgelaten. Opnieuw greep hij naar de fles en toen hij naar de Chinese ambassade ging omdat hij naar China wilde vluchten, werd hij wederom gearresteerd.

    Vasily Stalin werd op 28 april 1961 om gezondheidsredenen vervroegd vrijgelaten. Zijn achternaam werd verplicht gewijzigd in de geboortenaam van zijn vader, Dzhugashvili. Besloten werd dat hij in Kazan moest gaan wonen, 800 kilometer ten oosten van Moskou. Hij kreeg een eenkamerappartement en een pensioen, maar door zijn alcoholverslaving en de gevangenisstraf was hij fysiek en mentaal gesloopt. Op 9 januari 1962 trouwde hij nog met de zuster Maria Nuzberg, maar op 19 maart overleed hij. Twee dagen na zijn overlijden, op wat zijn 41e verjaardag zou zijn geweest, werd hij door een klein groepje naasten begraven op de Arskoye-begraafplaats in Kazan. In 1999 werd Vasily Stalin grotendeels gerehabiliteerd. In 2002 werden zijn overblijfselen overgeplaatst naar de Troyekurovskoye-begraafplaats in Moskou.

    Naschrift
    Van Vasily Stalins vier kinderen is alleen zijn eerste kind (zoon Aleksandr, geboren in 1941) anno 2015 nog in leven. Hij is een vrij succesvol theaterregisseur en heeft de achternaam van zijn moeder aangenomen (Burdonsky). Anno 2015 is er nog één Stalintelg in leven die nog de achternaam ‘Stalin’ voert, namelijk Vasily Stalins kleindochter Anastasia Stalina (de in 1974 geboren dochter van Vasily Stalins tweede kind, dochter Nadezjda).

    Een deel van dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd in het tijdschrift Wereld in Oorlog. Wereld in Oorlog vertelt opmerkelijke, aangrijpende en dramatische verhalen achter belangrijke gebeurtenissen, ontwikkelingen en militaire operaties in de recente oorlogsgeschiedenis. Het accent ligt daarbij op de Eerste en Tweede Wereldoorlog.

    Definitielijst

    artillerie
    Verzamelnaam voor krijgswerktuigen waarmee men projectielen afschiet. De moderne term artillerie duidt in het algemeen geschut aan, waarvan de schootsafstanden en kalibers boven bepaalde grenzen vallen. Met artillerie duidt men ook een legeronderdeel aan dat zich voornamelijk van geschut bedient.
    bruggenhoofd
    Een aan de andere kant van een (natuurlijk)opstakel veroverd stuk land waaruit de aanvaller zijn aanval verder kan voorzetten.
    divisie
    Bestond meestal uit tussen de een en vier Regimenten en maakte meestal deel uit van een Korps. In theorie bestond een Divisie uit 10.000 - 20.000 man.
    Kremlin
    Het Russisch bestuurscentrum in Moskou.
    Krim
    Schiereiland in Oekraïne, aan de noordkust van de Zwarte Zee, in het noorden met het vasteland verbonden door de 4 km brede Landengte van Perekop, in het oosten grenzend aan de Zee van Azov en de Straat van Kertsj.
    maarschalk
    Hoogste militaire rang, legeraanvoerder.
    NKVD
    Benaming van de veiligheidsdienst van de Sovjetunie ten tijde van WO II.
    regiment
    Onderdeel van een divisie. Een divisie bestaat uit een aantal regimenten. Bij de landmacht van oudsher de benaming van de grootste organieke eenheid van één wapensoort.
    revolutie
    Meestal plotselinge en gewelddadige ommekeer van bestaande (politieke) verhoudingen en situaties.

    Afbeeldingen

    Gardekolonel Vasily Stalin, ergens tussen midden 1943 en midden 1944 Bron: Onbekend.
    Stalin als commandant van de 3e Gardedivisie Jachtvliegtuigen, 1944. Links staat de divisienavigator, Fyodor Prokopenko, en rechts een van de regimentscommandanten, Vladimir Lutsky Bron: publiek domein.
    Vasily Stalin als garde-generaal-majoor in 1946 of 1947 Bron: Onbekend.
    Als luitenant-generaal in een vliegtuig Bron: Onbekend.

    Informatie

    Artikel door:
    Auke de Vlieger
    Geplaatst op:
    16-12-2010
    Laatst gewijzigd:
    10-11-2023
    Feedback?
    Stuur het in!

    Gerelateerde boeken

    Stalin