Het is altijd goed te weten wat de makers van een historische documentaire de kijker bedoelen voor te schotelen. Is het niet anders dan het tonen van achter elkaar geplakte beelden waarin alleen de chronologie de bindende factor is of wordt er aan de hand van het getoonde meer dan dat geboden? De makers van deze documentaire laten ons in dit opzicht niet in het ongewisse. Aan het begin van de film geven ze een niet mis te verstaan “mission statement” af. Er wordt gesteld dat zwart-wit beelden een afstand scheppen die door kleur wordt overbrugd. Kleur maakt volgens hen dat het lijkt alsof we er zelf bij zijn. We vragen ons daardoor af of dit echt 70 jaar geleden is vastgelegd. Er worden ons privéopnamen beloofd die, ontdaan van alle propaganda, ons een unieke kijk in het dagelijks leven in nazi-Duitsland geven. Er wordt aan toegevoegd dat dit een bijzondere film is waaraan 10 jaar research is voorafgegaan. Deze opgewekte verwachtingen worden echter slechts ten dele waargemaakt.

De documentaire begint met kleurenbeelden van Duitsland in de jaren 30, voor een groot deel opgebouwd uit amateuropnamen. We zien straten omzoomd door hakenkruisvlaggen, terrasjes met mensen in een opperbest humeur, familiefeestjes en beelden van vakanties in binnen- en buitenland. Dit geeft inderdaad een andere kijk op het leven in Duitsland, maar het biedt ons niet het inzicht in het dagelijks bestaan dat de makers ons beloven. Onvermijdelijk geven deze beelden namelijk een in een ander opzicht “gekleurde” werkelijkheid weer. Immers, degenen die destijds de beschikking hadden over een filmcamera en dan ook nog voorzien van een kleurennegatief, kan men moeilijk rekenen tot de “Otto Normalverbraucher” van het Derde Rijk. Waar zijn de amateurbeelden van het dagelijks leven van de fabrieksarbeider of van de winkelier, van de kleine ambtenaar of van het Joodse gezin dat stapsgewijs van het openbare leven werd uitgesloten?

Het antwoord is even simpel als voor de hand liggend: die zijn er niet of nauwelijks. De gewone Duitser had immers niet de middelen om het dagelijks bestaan op deze manier vast te leggen. Dus krijgen we hier niet, zoals door de makers beloofd, een “unieke kijk” in het leven van “de” doorsnee Duitser, maar kijken we door de lens van de camera’s van een beperkte groep die daartoe de middelen en de mogelijkheden had. Zeker, dit gebrek is onontkoombaar bij het samenstellen van een documentaire als deze. Maar de brede claim van het tonen van “het” dagelijks leven in het Duitsland van de jaren 30 wordt daarmee slechts ten dele waargemaakt.

Deze leemte komt nog sterker naar voren als de documentaire is aanbeland bij de jaren 1939-1945. We krijgen dan bijna uitsluitend kleurenbeelden van oorlogshandelingen te zien die onmiskenbaar uit de koker van de officiële kanalen afkomstig zijn. Beelden die we al vaak in andere documentaires hebben zien voorbijkomen. Deze bieden dan ook hoegenaamd geen of op zijn minst een zeer pover inzicht in het bestaan van de Duitse frontsoldaat of in het dagelijks leven van een burger in een land dat de druk van het oorlogsgeweld steeds meer gaat voelen.

Het commentaar onder de oorlogsbeelden compenseert deze gebreken helaas niet. Integendeel, hier vervallen de makers weer in een storende onvolkomenheid die ook in andere delen van de serie “Het Duitse Archief” stoort. De Wehrmacht wordt andermaal afgeschilderd als een strijdmacht die in de meeste bezette gebieden met open armen door de bevolking werd ontvangen. Oorlogsmisdrijven worden uitsluitend op het conto van de SD en de Einsatzgruppen geschreven, terwijl de Wehrmacht nagenoeg uitsluitend zou hebben gestaan voor morele waarden en correct gedrag. Historisch onderzoek in het afgelopen decennium heeft overtuigend aangetoond dat deze opvatting als ongenuanceerd en achterhaald mag worden beschouwd. Dit schijnt echter aan de makers van de documentaire geheel te zijn voorbijgegaan. En dus zien we weer de overbekende beelden van een oorspronkelijk “frische, fröhliche Krieg” waarin argeloze Duitse soldaten hun ongeluk tegemoet marcheren.

Het eindoordeel moet dan ook luiden dat de documentairemakers hun pretenties voor het grootste deel niet waarmaken. Zeker het onderdeel over de oorlogsjaren bevat nauwelijks beelden waarvan de kijker op het puntje van zijn stoel gaat zitten. De beelden uit de jaren 30 zijn soms interessant, maar ze bieden geen onthullende kijk op het dagelijks leven van de Duitsers onder het nazibewind. Voor de verzamelaar van kleurenopnamen over de Tweede Wereldoorlog is het een aardige aanvulling op de collectie. Niet minder, maar zeker ook niet meer dan dat.