TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

The Imitation Game

Titel: The Imitation Game
Regisseur: Morten Tyldum
Acteurs: Benedict Cumberbatch, Keira Knightley, Matthew Goode, Rory Kinnaer, e.a.
Uitgebracht: 2014, op DVD/Blu-ray in 2015
Uitgever: Paradiso Home Entertainment
Speelduur: 109 minuten
Omschrijving:

Geschat wordt dat de Tweede Wereldoorlog met twee jaar werd bekort doordat de Britten de Duitse Enigmacode kraakten, waarmee 14 tot 21 miljoen levens gespaard zouden zijn. Met een aantal instellingen van 159 met achttien nullen en een code die dagelijks veranderde, was de machine waarmee de Duitsers hun militaire berichtenverkeer codeerden niet door mensenhersens te kraken. Op het landgoed Bletchley Park in Zuid-Engeland werkte in 1939 en 1940 een groep knappe koppen in het geheim aan een oplossing om de code te kunnen ontcijferen. Het resultaat was een elektromechanisch decoderingsapparaat, dat een ‘bombe’ werd genoemd en beschouwd kan worden als een voorloper van de moderne computer. De vader van de machine was de briljante wiskundige Alan Turing.

De in 2015 met een Oscar voor ‘beste bewerkte script’ bekroonde speelfilm ‘The Imitation Game’ vertelt het levensverhaal van Alan Turing en zijn bijdrage aan de ontcijfering van de Enigmacode. De film begint na de oorlog, als Turing werkt aan de universiteit van Manchester. Er is ingebroken in zijn woning en de politie vindt het verdacht dat er niets is gestolen. Turing stuurt de agenten bot zijn huis uit, wat rechercheur Robert Nock doet vermoeden dat hij iets te verbergen heeft. Niet wetend van het werk van Turing tijdens de oorlog vermoed de politieman dat de wetenschapper een Sovjetspion is. Politieonderzoek wijst uiteindelijk uit dat de verdachte geen spion is, maar dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan homoseksuele handelingen, die in Engeland tot 1967 strafbaar zouden zijn. Turing wordt in 1952 veroordeeld tot chemische castratie en pleegt in 1954 zelfmoord, zonder geëerd te zijn voor zijn belangrijke bijdrage aan de Britse oorlogsinspanningen.

Het tragische lot van de geniale wiskundige is in de film naar waarheid verfilmd, hoewel er enige twijfels zijn over zijn zelfmoord. Beweerd wordt ook wel dat hij vermoord is door de Britse geheime dienst, omdat hij teveel wist over het Britse decoderingsprogramma, of dat hij stierf door slordige omgang met cyanide, waarvan bekend is dat hij hiermee thuis experimenten uitvoerde. Over zijn homoseksualiteit bestaan geen twijfels en ook de wrede straf die hij hiervoor moest ondergaan is een feit. Pas in 2009 volgden hiervoor postuum excuses van premier Gordon Brown, in 2013 gevolgd door gratie van koningin Elisabeth II. Deze rehabilitatie leidde ertoe dat de Britse overheid in 2016 aankondigde om ook andere mannen pardon te verlenen die om dezelfde ‘misdrijf’ bestraft werden. In totaal gaat het om meer dan 49.000 mannen. Dit pardon is door de Britse media de ‘Alan Turing law’ gedoopt.

Eerherstel is ook zeker wat de speelfilm bewerkstelligt. Met flashbacks wordt getoond hoe de jonge, sociaal onhandige Turing op Sherborne School een buitenbeentje is, die verliefd wordt op een klasgenoot, Christopher Morcom. Wanneer de jongen door ziekte komt te overlijden, kan Turing zijn verlies met niemand delen. De volwassen Turing, die meesterlijk vertolkt wordt door Benedict Cumberbatch, draagt dit verdriet nog altijd met zich mee en noemt zijn ‘bombe’ liefkozend Christopher. Maar de film normaliseert niet enkel Turings homoseksualiteit, maar bevat ook een pleidooi om mensen die anders zijn op waarde te schatten. De door Cumberbatch geportretteerde Turing heeft autistische trekjes. Het kost hem moeite emoties te uiten, hij begrijpt grapjes niet en is weinig empathisch. De boodschap is dat sommige mensen juist door hun beperking in staat zijn tot grootse prestaties. Genialiteit en ‘gekte’ gaan bij Cumberbatchs Turing hand in hand.

De boodschap is een opsteker voor iedereen die zich in de hoofdpersoon herkent, maar critici geven aan dat er geen bewijzen zijn dat Turing in werkelijkheid sociaal of emotioneel beperkt was. Volgens een commentator in The Spectator was hij juist een “warme, charmante en humoristisch” persoon. Desalniettemin draagt het ‘contactgestoorde’ personage dat Cumberbatch neerzet sterk bij aan de aantrekkelijkheid van de film. Wie de Britse acteur kent van zijn rol in de BBC-miniserie ‘Sherlock’ weet wat hij kan verwachten. Zijn acteerspel doet ook helemaal niets af aan de eer die de film bewijst aan de ontzagwekkende prestatie die in Bletchley Park verricht werd. Geplaagd door een marineleiding die snelle resultaten wenst, slaagden Turing en de andere codekrakers erin geschiedenis te schrijven. Betwist kan worden of de ontcijfering van Enigma werkelijk leidde tot een verkorting van de oorlog met twee jaar, maar niemand zal ontkennen dat het de geallieerden een voorsprong gaf op de Duitsers. Wat in de film ook geromantiseerd verwerkt is, is het dilemma dat deze kennis gaf: er konden veel levens mee gered worden, maar teveel anticiperen op Duitse berichten zou verraden dat de Britten de code hadden gekraakt.

Niet enkel Turing, maar ook andere codekrakers worden geportretteerd in de film. Onder hen de door Keira Knightley gespeelde Joan Clarke, de enige vrouw binnen het team. Een bepalende rol wordt gespeeld door Charles Dance die Alastair Denniston vertolkt, de commandant van de Government Code and Cypher School (de officiële naam van het decoderingsteam). De marineman wordt in de film neergezet als de wantrouwende en niet-coöperatieve chef van de codekrakers, die zelf geen enkel benul heeft van het codekraken. In werkelijkheid was hij zelf al in 1914 als cryptoloog binnen de admiraliteit betrokken bij de ontwikkeling van Room 40, het crypto-analytische centrum van de marine. Opnieuw een verdraaiing van de werkelijkheid ten gunste van het filmscript. Ook de Poolse bijdrage aan het kraken van de code wordt onvoldoende voor het voetlicht gebracht. De Polen kraakten immers als eerste een primitievere uitvoering van de Enigmamachine. Desalniettemin is ‘The Imitation Game’ een heel sterke film, die op amuserende wijze een ingewikkeld onderwerp als de decodering van de Enigmacode toegankelijk maakt voor een groot publiek.

Beoordeling: (Zeer Goed)

Informatie

Artikel door:
Kevin Prenger
Geplaatst op:
18-01-2017

Afbeeldingen