TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

De Oversteek

Titel: De Oversteek - Zoektocht naar 48 Amerikaanse oorlogshelden
Schrijver: Niels de Laat, Frank van Lunteren, Dorine Steenbergen en Michiel Willems
Uitgever: De Gelderlander
Uitgebracht: 2013
Pagina's: 200
ISBN: 9789078987031
Omschrijving:

Op 20 september 1944 vond in Nijmegen in het kader van de jammerlijke operatie Market Garden een overtocht over de Waal plaats. Onder moordend mitrailleurvuur, in wankele canvasbootjes en bij vol daglicht moesten ongeveer 900 soldaten peddelend proberen de snelstromende rivier over te steken. Een Amerikaans regiment parachutisten werd in de aanvalsboten het water opgestuurd. Onder hevige Duitse beschietingen staken ze in zes aanvalsgolven de Waal over. Eigenlijk was het een pure zelfmoordactie, maar het was voor het slagen van de totale militaire operatie noodzakelijk dat de cruciale Waalbrug op de Duitsers veroverd zou worden. Het geallieerde bevrijdingsleger kon dan snel oprukken naar Arnhem. Bij de heldhaftige actie sneuvelden 48 soldaten van het regiment.

De mislukte operatie Market Garden heeft van begin af aan veel aandacht gekregen, maar die belangstelling ging vooral uit naar het Arnhemse onderdeel van het debacle. De beruchte brug bij de Eusebiuskerk en de enorme verwoestingen en verliezen die daar zijn geleden trokken, niet ten onrechte overigens, alle aandacht. De oversteek bij Nijmegen bleef altijd een onderbelicht verhaal, zoals ook de totale oorlogsgeschiedenis van de Waalstad altijd veel minder aandacht kreeg dan ze verdiende. Niet één Nederlandse stad is zo zwaar door het oorlogsgeweld getroffen als Nijmegen: tussen de 2.200 en 2.500 burgers kwamen om, de gehele binnenstad lag in puin, ruim negen maanden lag de stad vanaf de overkant van de Waal en vanuit het oosten uit het Duitse Reichswald in het schootsveld van de Wehrmacht en ze werd dan ook bijna dagelijks vanuit de lucht bestookt. De dramatische oversteek is dus slechts een deel van het Nijmeegse oorlogsverhaal en ook binnen de stad zelf was het bijna een vergeten hoofdstuk geworden. Slechts een kaal monument aan de noordkant van de Waal herinnerde aan de gebeurtenissen in september 1944.

Het verhaal is nu weer aan de vergetelheid ontrukt door dagblad De Gelderlander, die vier van zijn journalisten aan het werk zette om de levensverhalen te achterhalen van de 48 Amerikaanse jongelui die bij de oversteek om het leven kwamen. Directe aanleiding hiervoor is de plaatsing van een nieuwe brug in Nijmegen over de Waal, tussen de spoorbrug (1875-1879) en de Waalbrug (1936). De brug ligt exact op de plaats waar in september 1944 de oversteek plaatsvond en is dan ook naar de historische gebeurtenis vernoemd: De Oversteek. Als eerbetoon aan de gesneuvelde para's staan op de brug 48 paar lichtmasten. Elke avond rond zonsondergang springen de lampen paarsgewijs aan, van zuid naar noord. Een proces dat zo'n vijftien minuten in beslag neemt, de tijd die de mannen indertijd nodig hadden om de overkant te bereiken. Binnen de tijdsspanne kan het hele traject nu op de brug ook wandelend worden afgelegd. Pas als alle lampen branden, springt in de rest van Nijmegen de straatverlichting aan. Elke avond herinnert de verlichting op De Oversteek zo, op steeds wisselende tijdstippen, aan de offers die indertijd zijn gebracht bij de Waaloversteek. Een indrukwekkende symboliek, passend bij de locatie en ook passend bij het architectonische hoofdstandje dat de brug ook is.

Het boek bestaat voor het overgrote deel uit de korte biografieën van de 48 gesneuvelden en heeft daarna een aantal hoofdstukken om de historische omstandigheden rondom operatie Market Garden en de oversteek beter te kunnen duiden. Dat alles overvloedig geïllustreerd. De journalisten zijn er slechts in een paar gevallen niet in geslaagd nabestaanden van een gesneuvelde te vinden om meer gegevens van de persoon te kunnen presenteren. Zoals bij Dale E. Campbell (14 juni 1922 - 20 september 1944), waarvan slechts bekend is dat hij vermoedelijk de oudste zoon was van Helmer Campbell en Carrie Mae Campbell uit Michigan, waarvan niet bekend is waar de E. in zijn naam voor staat, waarvan niemand te vinden was die familie was en/of hem herinnerde en waarvan niet eens bekend was op welk exact tijdstip hij sneuvelde en wie er toen bij hem was. Dat zijn de kleine hoofdstukken die extra droevig stemmen.

Daar staan echter fantastische portretten tegenover van mensen die bijna zeventig jaar geleden op jeugdige leeftijd om het leven kwamen en die na al die jaren nog niet vergeten zijn. Niet door de broers, zussen, zwagers en schoonzusters die nog leven, maar ook niet door de kinderen van die familieleden en in enkele gevallen evenmin door de weduwen of toenmalige vriendinnen. Mensen die enerzijds zeer trots zijn op de offers die werden gebracht, die met warmte terugdenken aan een geliefd en bewonderd persoon (hoewel ze ook donders goed laten weten te beseffen dat het heus niet allemaal heiligen waren), aan mensen die nog steeds ten voorbeeld worden gehouden.

De auteurs zijn er in al die gevallen in geslaagd een overtuigend portret te maken, met sfeervolle beschrijvingen van hoe hun leven tot die noodlottige dag was gelopen en vaak met aangrijpende overpeinzingen van de achterblijvers. Dat zijn de hoofdstukken die overwegend vrolijk stemmen, hoewel de verzuchting over zoveel vernietigd talent en levenskracht die vrolijkheid weer tempert. In al die biografietjes komt de opmerking terug hoezeer het de nabestaanden verbaasd en hoe ontzettend blij ze er mee zij dat in dat kleine landje aan de Noordzee hun helden nog niet vergeten zijn, dat ze geëerd worden met een monument, met lantaarnpalen, een brug en dus met dit indrukkende boek, het papieren monument.

Beoordeling: Zeer goed

Informatie

Artikel door:
Frans van den Muijsenberg
Geplaatst op:
02-04-2014
Laatst gewijzigd:
03-04-2014
Feedback?
Stuur het in!

Afbeeldingen

Gerelateerd aan