TracesOfWar heeft uw hulp nodig! Elke euro die u bijdraagt steunt enorm in het voortbestaan van deze website. Ga naar stiwot.nl en doneer!

Het vergeten leger in de jungle

Titel: Het vergeten leger in de jungle - Nederlandse krijgsgevangenen in Birma-Siam
Auteur: Henk Gideonse
Uitgever: De Bataafsche Leeuw
Uitgebracht: 1989
Pagina's: 127
ISBN: 9026072222
Omschrijving: De Nederlander Henk Gideonse (1907, mogelijke sterfdatum onbekend) verbleef bij het begin van de Duitse inval in de Lage Landen (mei 1940) in Parijs. Hij zag al snel in dat de Duitsers onstuitbaar waren. Hij weigerde om onder Duitse heerschappij te leven. Gideonse besloot om te vluchtten. Van uit Parijs vluchtte hij naar Bordeaux. Hier wist hij samen met zijn vrouw en zijn twee jaar oude zoon met een van de laatste schepen Frankrijk te ontvluchtten en over te steken naar Engeland. Van hier uit reisde hij door naar Batavia in Nederlands-Indië. Hier werkte hij een jaar als journalist, totdat de Japanners in december 1941 begonnen met hun offensief in Zuidoost-Azië. Henk Gideonse werd opgeroepen voor dienst in het KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger). Hij kreeg de rang van Landstormsoldaat en werd als telefonist ingedeeld bij de staf van de eerste divisie van het KNIL.

Op 7 december vielen de Japanners bij verrassing de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Hierna begonnen zij een groot offensief in Zuidoost-Azië dat was gericht op de Britse en Nederlandse kolonies aldaar. In de nacht van 28 februari op 1 maart 1942 landden er Japanse troepen op Java. Het KNIL kon door zijn numerieke minderheid, het gebrek aan luchtsteun en zijn gebrekkige bewapening weinig weerstand bieden. De strijd moest daarom na acht dagen al worden gestaakt. Alle overlevenden van het KNIL, ook Henk Gideonse, werden krijgsgevangen gemaakt door de Japanners. Hij werd in eerste instantie geïnterneerd in een kazerne in Bandoeng. Later werd hij overgebracht naar het krijgsgevangenenkamp van Tjilatjap.

Weer later (niet duidelijk wanneer, waarschijnlijk begin 1943) werd Gideonse via Singapore naar Thailand getransporteerd. Hij werd ingezet bij de aanleg van de beruchte Birmaspoorweg, die door onherbergzaam gebied een verbinding moest maken tussen Birma en Thailand. In Siam (vroegere naam voor Thailand) werkte hij onder meer mee aan de aanleg van de beroemde brug over de Kwai-rivier. Later liep hij dysenterie op en moest hij maanden herstellen in een kamp in Kanchanaburi. Hierna werd hij overgeplaatst naar een kamp dat in de buurt lag van Bangkok. Hier werkte hij mee aan de aanleg van een militair vliegveld en maakte hij in augustus 1945 het einde van de Tweede Wereldoorlog mee.

Na de Japanse capitulatie als gevolg van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki moest Gideonse nog maanden in het Thaise kamp blijven. Voor de Nederlandse krijgsgevangenen werd, volgens de gevangenen zelf, weinig gedaan door de Nederlandse overheid. Er werd geen informatie verstrekt over hun familieleden en de Nederlandse regering weigerde aanvankelijk om een financiële vergoeding te geven voor de kosten die onder meer moesten worden gemaakt om hun medische situatie te verbeteren. Pas in maart 1946 zag Henk Gideonse zijn vrouw en kinderen terug.

De ervaringen van Gideonse zijn interessant en indrukwekkend. Helaas slaagt de auteur er zeker in het eerste gedeelte van het boek niet in om zijn verhaal op een boeiende manier te vertellen. Zijn beschrijvingen van de situatie zijn kil en droog en ze bevatten soms te veel en dan weer te weinig details. Zo wordt er bijna niets bekend over de achtergrond van de auteur. Wat deed hij precies in Parijs? Waar kwam hij precies vandaan? Hoe was zijn vooroorlogse leven? Op al deze vragen wordt geen antwoord gegeven in het boek. Ook wordt er in het verhaal regelmatig heen en weer gesprongen in de tijd. In het hoofdstuk over zijn tijd in Batavia, wijdt de schrijver bijvoorbeeld uit over het feit dat hij in Londen is afgekeurd voor militaire dienst. In de hoofdstukken die zich afspelen in de Japanse krijgsgevangenenkampen maakt Gideonse een aantal keren een toespeling op het feit dat hij na de oorlog geen soldij heeft gekregen voor zijn dienst in het KNIL. Deze verwijzingen naar heden en verleden maken het verhaal soms wat onoverzichtelijk.

De tijdsaanduiding in het boek is ook niet altijd even duidelijk. Gideonse maakt veel gebruik van uitspraken als: toen, op een dag, op dat moment. De data van de verschillende overplaatsingen die de auteur heeft meegemaakt worden niet weergegeven. Het is begrijpelijk dat de schrijver tijdens zijn gevangenschap wel andere dingen aan zijn hoofd had dan de juiste datering van bepaalde gebeurtenissen. Maar hij had na de oorlog wel een poging kunnen doen om uit te zoeken op welke data hij precies was overgeplaatst. Het noemen van deze datums had het boek duidelijker en overzichtelijker gemaakt.

"Het vergeten leger in de jungle" is verdeeld in meer dan twintig hoofdstukken. Kenmerkend is dat al deze hoofdstukken een zeer lange en een soms wat vreemd aandoende titel hebben. Een titel van een hoofdstuk luidt bijvoorbeeld: "Alva's herrijzenis. Kioskee met sambal. Het blad en de bezem. Rood voor! Waterleiding. De laatste der bomen." Deze titels komen de kwaliteit van het boek niet ten goede en bovendien zijn ze vreemd en weinigzeggend. Ze voegen niets toe aan het boek.

Het niveau van het boek neemt gedurende het verhaal echter wel toe. De auteur slaagt er in om goed uit te drukken hoe het leven in de Japanse krijgsgevangenenkampen was en met welke problemen de gevangenen kampten. Het kamp in Kanchanaburi, waar de auteur herstelde van zijn dysenterie, werd in 1944 (de exacte datum wordt niet gegeven) per vergissing gebombardeerd door de Britse luchtmacht. Gideonse schrijft een indrukwekkend hoofdstuk over dit bombardement en de gevolgen voor de gevangenen. De hoofdstukken waarin de auteur vertelt over zijn naoorlogse jaren zijn ook erg interessant. Mede omdat hierin ook wordt uitgewijd over het juridische getouwtrek dat na de oorlog ontstond tussen de ex-KNIL-krijgsgevangenen en de Nederlandse regering en dat betrekking had op de achterstallige soldij die de ex-militairen nog te goed hadden van hun diensttijd in Indië en hun tijd in Japanse krijgsgevangenschap.

"Het vergeten leger in de jungle" is een verslag van indrukwekkende persoonlijke ervaringen. Helaas slaagt de auteur er niet altijd even goed in om het verhaal op een boeiende manier over te brengen. Als Gideonse tijdens het schrijven van het boek was bijgestaan door een goede co-auteur was de kwaliteit waarschijnlijk een stuk hoger geweest. Voor degene die geïnteresseerd is in de Tweede Wereldoorlog, en dan vooral in het lot van de Nederlandse krijgsgevangenen in Azië, is het echter altijd nog een interessant boek, dat een imposant verhaal vertelt.

Beoordeling: Goed

Informatie

Artikel door:
Wesley Dankers
Geplaatst op:
05-02-2012
Laatst gewijzigd:
17-11-2015
Feedback?
Stuur het in!

Afbeeldingen