Inleiding

Eind september 1943 werden op het Griekse eiland Kefalonia circa 5.000 Italiaanse krijgsgevangenen geëxecuteerd door de Duitsers. De Italianen maakten deel uit van de Acqui divisie. Het bloedbad, dat de historische achtergrond vormt voor het boek “Captain Corelli’s Mandolin” uit 1993 en de gelijknamige speelfilm uit 2001, staat bekend als het bloedbad van de Acqui divisie of het bloedbad van Kefalonia.

Voorgeschiedenis

In oktober 1940 kwam de eerste aanval van de Italianen op Griekenland. Door felle tegenstand van de Grieken slaagden de Italianen er niet in om Griekenland te veroveren. Pas nadat ondersteuning van Duitse zijde kwam werd Griekenland en hiermee ook het eiland Kefalonia in april 1941 veroverd. Kefalonia is één van de drie in de Ionische zee liggende Griekse eilanden. Het grootste deel van Griekenland viel sinds april 1940 onder het gezag van de Italianen. De Italiaanse Acqui Divisie (33a Divisione Acqui) werd in mei 1943 op het eiland Kefalonia gestationeerd. Ze bestond uit 11.500 soldaten en 525 officieren en stond onder leiding van de 52-jarige generale Antonio Gandin.

Tijdens de geallieerde aanvallen op Italië in 1943 werd door de Italiaanse regering op 8 september 1943 een wapenstilstand afgekondigd. Voor de Italiaanse soldaten die in Griekenland gestationeerd waren, leek de oorlog voorbij. Niets was minder waar. De Duitsers accepteerden de overgave van de Italianen niet en begonnen meteen met het ontwapenen van de Italianen in Griekenland. Het garnizoen van Gandin bleef na het overeenkomen van een wapenstilstand met de Duitse Oberstleutnant Johannes Barge vooralsnog echter ongedeerd. Dit garnizoen was, om te voorkomen dat het zich meteen tegen de Duitsers zou keren, geplaatst onder Duitse leiding. Gandin was een pro-Duitse generaal, hij had voor de Duitsers gevochten aan het oostfront en had hiervoor zelfs een IJzeren Kruis ontvangen.

Verzet tegen overgave aan de Duitsers

Op 11 september kreeg Gandin van het Italiaanse Comando Supremo de opdracht niet meer mee te werken met de Duitsers. Hij meldde dit aan Barge en kreeg hierbij de keuze om zich onvoorwaardelijk aan te sluiten bij de Duitsers of om zich over te geven. In eerste instantie werd na lang overleg besloten zich over te geven aan de Duitsers. Dit werd op Corfu ook gedaan door één van de garnizoenen van de Acqui divisie. Hierbij werden alle Italiaanse soldaten door de Duitsers direct afgevoerd naar gevangenenkampen, vanwaar ze niet mochten terugkeren naar Italië. Dit was voor Gandin's officieren op Kefalonia onacceptabel; zij kwamen in opstand tegen het besluit van Gandin en besloten zich te verzetten tegen de Duitsers.

Strijd op het eiland

Op 12 september werd door de Duitsers versterking gestuurd naar het eiland. De aankomende schepen werden onder leiding van de Italiaanse officieren bestookt met mortieren. Als reactie werd het eiland door de Duitsers gebombardeerd met vliegtuigen en werd het Gebirgsjäger-Regiment 98 onder leiding van Major Harald von Hirschfeld naar het eiland gestuurd. Op aandringen van de geallieerden kregen de Italianen geen versterking. De geallieerden waren bang dat de Italiaanse soldaten zich uiteindelijk toch aan zouden sluiten bij hun vroegere bondgenoot, de Duitsers. Er kwam wel hulp van de lokale Griekse bevolking, maar de Italianen waren geen partij voor de veel beter uitgeruste Duitsers. Tijdens de gevechten kwamen ruim 1300 Italianen en 300 Duitsers om het leven. Gandin besloot zich na het grote verlies alsnog over te geven aan de Duitsers.

Terechtstelling van de officieren

Omdat de Acqui divisie na de wapenstilstand op 8 september 1943 onder Duits bevel was geplaatst, werden haar manschappen berecht als Duitsers. De Italianen werden gezien als deserteurs. Deserteren was in oorlogstijd hoogverraad en werd bestraft met de dood. Op 18 september werd door Adolf Hitler een bevel uitgevaardigd dat de officieren vanwege hoogverraad terechtgesteld moesten worden. Op 24 september werden Gandin en 136 andere officieren geëxecuteerd. Ze werden in groepjes van een paar man doodgeschoten met mitrailleurs. De officieren raakten in paniek omdat ze wisten wat er ging gebeuren; ze schreeuwden, huilden of probeerden te ontsnappen. Door kapelaan Formato, één van de zeven kapelaans van de Acqui divisie, werd ingegrepen: hij zorgde er door smeken en huilen voor dat de Duitsers stopten en daarmee werd het leven van 37 officieren gespaard. Na dit besluit stuurden de Duitsers 20 Italianen met vlotten de zee op om de doden te dumpen. De Duitsers bliezen vervolgens de vlotten op waarbij die 20 Italiaanse soldaten om het leven kwamen.

Het lot van de soldaten

Na de executies van de officieren werden ook de soldaten berecht als deserteurs en 5000 van hen werden geëxecuteerd. Veel werden op de grond door hun hoofd geschoten, anderen werden in steengroeven of tegen muren van tuinen met mitrailleurs doodgeschoten. Tijdens de executies werd door één van de Italiaanse soldaten onder dwang van de Duitsers gezongen. Het hele executieproces heeft twee uur geduurd. Na de executies werden de lichamen verbrand of gedumpt in de zee. Ook rotten de lichamen weg op de plaatsen waar ze waren geëxecuteerd en achtergelaten. Niet alle soldaten werden geëxecuteerd: zo'n 4000 soldaten werden op transport gesteld naar gevangenenkampen. Onder Duits bevel werden de schepen niet beveiligd tijdens de reis, waarbij door mijnen nog eens 3000 soldaten om het leven kwamen.

Soortgelijke acties werden ook op andere Griekse eilanden uitgevoerd, hierbij bleef het echter bij de executies van officieren. De soldaten werden als dwangarbeiders tewerkgesteld.

Na de oorlog

Ondanks de schending van de Conventies van Genève werd Major Harald von Hirschfeld nooit berecht voor zijn aandeel in de moorden. Hij sneuvelde tijdens gevechten op de Duklapas in Polen in 1945. Alleen de commandant van Von Hirschfeld, General der Gebirgstruppe Hubert Lanz, werd in 1947 door het Neurenberg tribunaal veroordeeld tot 12 jaar gevangenschap voor zijn aandeel. Hij kreeg een lage straf omdat hij ontkende dat de moorden hadden plaatsgevonden. Deze verklaring werd door diverse Duitse officieren ondersteund. Omdat van Italiaanse kant deze verklaring niet werd ontkend werd deze lage straf uitgesproken. Na slechts drie jaar werd Hubert Lanz weer vrijgelaten. In 1964 is door de Duitse officier van justitie Johannes Obluda geprobeerd het proces te heropenen, maar hier zijn geen veroordelingen uit voortgekomen. In 2002 is een tweede poging door de Duitse officier van justitie Ulrich Maass eveneens op niets uitgelopen. Er zijn op het moment van schrijven nog zo'n 300 veteranen van de Gebirgsjäger in leven.

In de jaren ‘50 zijn ongeveer 3000 soldaten herbegraven op de Italiaanse oorlogsbegraafplaats Bari in Italië.

In 1978 is aan de straat Mnimeiou Italon in Argostoli een monument geplaatst door de Italiaanse overheid. Voor die tijd was aan deze oorlogsmisdaad door de Italianen geen aandacht besteed. Pas na het uitkomen van de op het boek “Captain Corelli’s Mandolin” (Louis de Bernières, 1993) gebaseerde film in 2001 is het bloedbad pas echt bekend geworden in Italië en worden er regelmatig herdenkingen gehouden voor de slachtoffers die nu worden gezien als het voorbeeld van het Italiaanse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.